Phân Biệt Thường Biến Và Đột Biến Sinh Học, Cho Ví Dụ

Môn sinh học chúng ta phải làm quen với rất nhiều những khái niệm mới mẻ, có tính ứng dụng cao trong cuộc sống hàng ngày. Trong sinh học cấp THCS, chúng ta sẽ được học về thường biến và đột biến. Nhiều học sinh thường nhầm lẫn giữa hai khái niệm này. Để làm rõ chúng, đọc kỹ cách phân biệt thường biến và đột biến dưới đây.

Khái niệm thường biến là gì?

Thường biến được hiểu là một trong những biến đổi của cây trồng, vật nuôi thông qua ảnh hưởng của môi trường. Những biến đổi này thường phát sinh trong cuộc đời của mỗi cá thể. Sự biến đổi thường biến đôi khi phụ thuộc vào môi trường và kiểu gen. 

Điển hình của việc thường biến

Có rất nhiều nghiên cứu về thường biến nhưng thực tế thì kiểu gen chỉ có tác động nhỏ đến vấn đề này, trong đó môi trường sống có sự ảnh hưởng nhiều nhất. Chính vì thế, sau khi xây dựng rõ ràng khái niệm, chúng ta có thể khẳng định thường biến là một trong những biến đổi rõ rệt nhất ở kiểu hình.

Thường biến ở cây trồng vật nuôi biểu hiện luôn ra bên ngoài nên chúng ta có thể dễ dàng nhận biết được. Thường biến là biến đổi về hình thái bên ngoài. Phía trong kiểu gen không hề biến đổi. Vì thế nếu thay đổi môi trường sống, thường biến sẽ không di truyền cho các thế hệ sau.

Có rất nhiều nghiên cứu về kiểu biến đổi thích nghi này, kết quả nhận được thường biến sẽ không gây ảnh hưởng đến chất lượng cá thể của loài, nó chỉ tác động đến kiểu hình. Nhờ có thường biến, các loài động vật và thực vật trên trái đất có thể thích nghi tốt hơn với môi trường sống. Có thể nói, thường biến là một trong những biến đổi có lợi cho loài, giúp sinh vật có thể tiến hóa, thích nghi tốt hơn với hoàn cảnh sống.

Mỗi gen loài khác nhau lại có mức độ thích ứng, thích nghi với các biến đổi thường biến khác nhau. Các gen loài chịu ảnh hưởng của điều kiện môi trường là kiểu gen phản ứng rộng. Ngược lại các kiểu gen ít chịu ảnh hưởng sẽ có mức phản ứng hẹp hơn. Tới nay, đã có khá nhiều nghiên cứu tìm ra nguyên nhân của thường biến. Nhưng kết luận chung thì nó là do các rối loạn trong quá trình sinh lý sinh hóa tế bào.

Ví dụ:

Bèo tây khi sống trên cạn cuống lá sẽ bị teo đi để lá phát triển to lên, tổng hợp diệp lục quang hợp cho cây. Khi sống ở trên sông nước, những cuống lá này lại biến đổi trở nên lớn hơn, phồng to ra và chứa không khí giúp cây có thể nổi được trên mặt nước.

Khái niệm đột biến là gì?

Đột biến có thể sinh ra một số cá thể khác biệt về đặc điểm hình thái

Đột biến gen là một trong những biến đổi được coi có tính bất thường, ảnh hưởng trong cấu trúc của gen và liên quan tới một số cặp nuclêôtit. Đột biến là một trong những kiểu có thể di truyền theo phương thức biến dị tổ hợp. Đột biến gen sẽ gây ra hệ quả vĩnh viễn, di truyền qua các đời. Sự thay đổi trong trình tự ADN sẽ tạo ra nguồn gen mới, có thể có lợi cho cá thể đó, tuy nhiên phần lớn những đột biến gen được đánh giá là bất lợi.

Các đột biến thường khó kiểm soát trên các loài, thường đột biến sẽ thay đổi kích thước của bất kỳ đoạn ADN nào, vì thế từ một cặp base, chúng có thể biến đổi NST thành nhiều gen.

||Xem thêm: So Sánh ADN, ARN Và Protein điểm giống và Khác Nhau

Đột biến gen hiện nay chia làm hai nhóm chính:

Đột biến di truyền dị hợp: Đây là dạng đột biến kế thừa từ bố và mẹ, biểu hiện trong suốt vòng đời của cá thể, đột biến dị hợp còn tồn tại ở mọi tế nào, vì thế chúng sẽ không thể biến mất. Theo nghiên cứu, những loại đột biến này hình thành bởi giao tử, xuất hiện ngay từ khi còn là tế bào đực và cái. Khi tế bào được thụ tinh, nó nhận cả vật chất di truyền từ bố và mẹ, chỉ cần một trong hai có gen đột biến thì sẽ tạo nên một giao tử đột biến.

Đột biến sinh ra do sự biến đổi gen

Đột biến sinh dưỡng: Đây là dạng đột biến xuất hiện tại một số thời điểm của giai đoạn sống, biểu hiện lên những tế bào của sinh vật và không có mặt trong tất cả các tế bào. Những thay đổi này có thể do các tác nhân tới từ môi trường, ảnh hưởng của tia bức xạ, ảnh hưởng từ phóng xạ, do ADN sao chép sai trong quá trình phân bào,… Đột biến tế bào sinh dưỡng thường sẽ không truyền lại cho thế hệ sau. Vì thế mặc dù bất lợi cho cộng đồng cá thể nhưng nó được coi là loại đột biến không nguy hiểm.

Những thay đổi di truyền học trong đột biến phát sinh có thể là một trong hai trường hợp trên. Muốn xác định nó thuộc trường hợp nào chính xác thì chúng ta phải phân tích ADN của loài. Trong một số trường hợp nhất định, đột biến xảy ra ngay từ khi còn là tế bào ở cơ thể của bố hoặc mẹ. Thêm vào đó, thời điểm sinh ra đột biến hiện nay cũng rất khó để xác định. Các nhà khoa học chỉ có thể ước lượng được khoảng thời gian mà một cá thể phát sinh ra đột biến.

Đột biến là một trong những kiểu thay đổi gen nguy hiểm, có thể di truyền và sinh ra các rối loạn. Đột biến ở người sinh ra những đứa trẻ mang nhiều khiếm khuyết, khuyết tật bẩm sinh, ảnh hưởng tới cuộc sống của đứa trẻ trong tương lai.

Trong một quần thể, nếu thay đổi về mặt di truyền thì không thể gây ra bệnh chung cho cả quần thể. Những thay đổi di truyền trong quần thể được thống kê chung chỉ xảy ra khoảng 1%. Hiện tượng đột biến ít hỏi sẽ được xếp vào biến dị bình thường của ADN, gọi chung là tính đa hình. Thông thường tính đa hình có thể biểu hiện ngay ra bên ngoài nên chúng ta cũng rất dễ dàng có thể nhận biết được loại đột biến này.

Ví dụ: Đột biến nhiễm sắc thể số 21 trong bộ gen của người có thể sinh ra đứa trẻ mang căn bệnh Down. Thừa một nhiễm sắc thể tại điểm này sinh ra dạng tam thể. Người ta có thể phát hiện ra dạng đột biến này thông qua siêu âm và sàng lọc thai kỳ ở tháng thứ 3 khi phụ nữ mang thai.

||Xem thêm bài viết: So Sánh Quần Thể Và Quần Xã Giống & Khác Nhau

Phân biệt thường biến và đột biến rõ nét nhất

So sánh đột biến và thường biến rõ nhất

Sau khi đọc xong hai khái niệm thường biến và đột biến, hầu hết chúng ta đều cảm thấy nó quá mơ hồ, nhiều người còn vô tình nhầm lẫn giữa hai khái niệm với nhau trong thực tế. Xây dựng bảng so sánh thường biến và đột biến giúp chúng ta hiểu rõ nhất, phân biệt thường biến và đột biến dễ dàng.

Phía trên chúng tôi đã giải thích cho bạn đọc khái niệm về thường biến, khái niệm về đột biến và cách phân biệt thường biến và đột biến đơn giản, dễ hiểu, giúp bạn đọc có thể áp dụng được trong thực tiễn cuộc sống, trong học tập. Cùng theo dõi chúng tôi để cập nhật thêm nhiều thông tin mới mẻ bạn nhé.

||Ôn tập bài viết khác:

• ARN được tổng hợp từ mạch nào của gen
• So Sánh Phản Xạ Có Điều Kiện Và Phản Xạ Không Điều Kiện
• So sánh tuyến nội tiết và tuyến ngoại tiết | Giống & Khác nhau
• So Sánh Mô Biểu Bì Và Mô Liên Kết |Cấu tạo, vị trí & chức năng
• Vì sao Đông Nam Bộ có sức hút mạnh đầu tư nước ngoài