Sinh sản hữu tính là gì? Đặc điểm, các hình thức sinh sản hữu tính

Sinh sản hữu tính là một trong những hình thức duy trì nòi giống của nhiều sinh vật trên trái đất. Để hiểu rõ hơn về khái niệm sinh sản hữu tính là gì? Có mấy hình thức sinh sản hữu tính. Cũng như ưu điểm của hình thức duy trì nòi giống này là gì? Mời bạn đọc theo dõi bài viết dưới đây cùng Kiến thức tổng hợp. 

Sinh sản hữu tính là gì?

Sinh sản hữu tính là gì cho ví dụ? Đây chính là câu hỏi trong chương trình sinh học 11 mà các bạn học sinh cần trả lời được. 

Theo đó, sinh sản hữu tính được giải thích là quá trình tạo ra sinh vật mới bằng cách kết hợp từ những vật chất di truyền sẵn có trong cơ thể của hai sinh vật khác nhau. 

Sinh sản hữu tính là gì? 

Trong một quá trình gọi là tái tổ hợp di truyền, vật chất di truyền (DNA) có nguồn gốc hai cá thể khác nhau cùng tham gia dãy tương đồng được xếp thẳng hàng nhau, và theo sau bởi quá trình trao đổi thông tin di truyền. Sau khi nhiễm sắc thể tái tổ hợp mới hình thành sẽ được truyền đến thế hệ con cháu.

Sinh sản hữu tính là phương pháp sinh sản chính ở phần lớn các loài sinh vật vĩ mô, bao gồm gần tất cả các loài động và thực vật. Trong phần dưới bài viết chúng ta sẽ tìm hiểu rõ hơn về sinh sản hữu tính ở thực vật và động vật nhé. 

Đặc trưng về quá trình tiến hóa sinh sản hữu tính

Sinh sản hữu tính được hiểu là cấp bậc cao nhất của quá trình sinh sản ở cả thực vật và động vật. Theo các chuyên gia, việc tiến hóa quá trình sinh sản hữu tính luôn diễn ra liên tục, được phát triển từ cấp bậc thấp đến cao. Từ nhóm thực vật nhân sơ đến các thể đơn bào như nấm, dương xỉ cho đến nhóm thực vật bậc cao hơn là hạt trần, thực vật hạt kín. 

Quá trình tiến hóa này diễn ra vô cùng tích cực, cũng là nguyên nhân giúp các loài thích nghi nhanh chóng với các đặc điểm trong môi trường.

Sinh sản hữu tính ở thực vật là gì?

Theo wikipedia, sinh sản hữu tính ở thực vật là sự hợp nhất giữa giao tử đực với giao tử cái nhằm mục đích tạo thành hợp tử. Đây chính là khởi đầu cho việc hình thành nên những cá thể mới. 

Tìm hiểu về sinh sản hữu tính ở thực vật

Các hình thức sinh sản hữu tính ở từng cấp bậc loài

Để hiểu hơn về hình thức sinh sản hữu tính ở thực vật, dưới đây Kiến thức tổng hợp sẽ giới thiệu chi tiết về hình thức sinh sản này ở từng cấp bậc loài. 

Sinh sản hữu tính ở thực vật có hoa

Trên trái đất của chúng ta, thực vật có hoa là loài chiếm ưu thế. Chúng có hình thức sinh sản cả hữu tính và vô tính. 

Thông thường, để phân biệt người ta sẽ dựa vào cơ quan sinh sản được gọi là hoa. Cụ thể, bao phấn tạo ra hạt phấn có chứa những giao tử đực. 

Để quá trình thụ phấn được diễn ra, hạt phấn phải gắn liền với đầu nhụy cơ quan sinh sản của giống cái bộ phận noãn. Tại đây chính là nơi mà giao tử cái được đặt ở bên trong của bầu nhụy. 

Ống phấn sau khi được phát triển sẽ xuyên qua vòi nhụy lá noãn, phần nhân tế bào giới tính di chuyển từ hạt phấn vào trong noãn thụ tinh tế bào trứng và phần nhân nội nhũ bên trong thể giao tử thông qua quá trình thụ tinh kép. 

Phần hợp tử được tạo ra sau đó sẽ tiếp tục phát triển thành phôi. Trong khi nội nhũ tam bội (gồm 2 tế bào trứng và 1 tinh trùng) và phần mô noãn cái phát triển thành các mô bao quanh hạt đang lớn. Phần bầu nhụy sẽ tạo ra thể giao tử cái để tiếp tục được phát triển thành quả và bao lấy hạt. 

Ở thực vật có thể tự thụ phấn hoặc xảy ra quá trình thụ phấn chéo. Còn ở các loài thực vật không hoa như rêu, dương xỉ sẽ xảy ra hình thức sinh sản hữu tính khác. 

Sinh sản hữu tính ở dương xỉ

Những bào tử này được giải phóng nảy mầm thành các thể bào tử mỏng và thể bào từ ngắn. Chúng có hình trái tim nhỏ và màu xanh rất đặc trưng. Những thể bào tử này hay còn được gọi là tản sẽ tạo ra cả tinh trùng để có thể di chuyển được từ túi đực; và các tế bào trứng từ bộ phận túi chứa noãn hoàn toàn tách biệt. 

Sinh sản hữu tính ở dương xỉ

Sau cơn mưa, hay khi sương đọng trên tán lá một lớp nước mỏng, tinh trùng nào có khả năng di chuyển được sẽ văng xa ra khỏi túi đực. Tiếp đó, tinh trùng bơi theo dòng lớp nước để đến túi chứa noãn. Đây chính là nơi chúng thụ tinh với trứng. 

Để quá trình thụ tinh chéo diễn ra nhanh hơn, tinh trùng được giải phóng trước khi trứng có thể nhận tinh trùng. Và dường như tinh trùng sẽ thụ tinh với trứng trên các tản khác. Sau khi thụ tinh, một hợp tử mới được tạo thành, tiếp tục phát triển tạo thành một cây ở dạng bào tử mới. 

Tình trạng những cây con thuộc thể bào tử và thể giao tử riêng biệt gọi là sự luân phiên các thế hệ. Một số loài thực vật khác cũng có hình thức sinh sản tương tự bao gồm: chi quyển bá, họ quyết lá thông, thạch tùng, và dương xỉ đuôi ngựa. 

Sinh sản hữu tính ở rêu

Các loài rêu bao gồm cả rong nước, rêu tản đều có hình thức sinh sản hữu tính hoặc sinh dưỡng. Chúng là loài thực vật nhỏ sinh sôi, phát triển tốt trong điều kiện ẩm ướt. 

 Tương tự như ở loài dương xỉ, rêu cũng có tinh trùng di chuyển với roi và cần nước để được tạo điều kiện sinh sản hữu tính. Đối với loài thực vật này, hình thức sinh sản hữu tính sẽ bắt đầu bằng một đơn bội phát triển thành dạng trội hơn. Đồng thời cũng là một cơ thể đơn bội đa bào có cấu trúc giống lá và có khả năng quang hợp. Những giao tử đơn bội này được tạo ra trong túi đực và túi chứa noãn nhờ quá trình nguyên phân. 

Tinh trùng được giải phóng từ các túi đực sẽ phản ứng với các hóa chất giải phóng từ những túi chứa noãn đã chín. Sau đó, tinh trùng tiếp tục bơi đến các túi chứa noãn ở một lớp nước mỏng để thụ tinh với tế bào trứng tạo ra các hợp tử. Hợp tử phân chia nhờ quá trình nguyên phân rồi phát triển thành các thể bào tử lưỡng bội. Thể bào tử lưỡng bội tạo ra những nang bào tử, liên kết với bộ phận túi chứa noãn nhờ tơ cứng. Đồng thời, nhờ hình thức giảm phân các nang bào từ này cũng được tạo ra. Khi chín, phần nang sẽ nở bung để các bào tử được giải phóng. 

Sinh sản hữu tính ở nấm

Thông thường, kết quả của hình thức sinh sản hữu tính ở nấm là tạo ra các bào tửu ngủ yên mà quen với việc thích nghi với điều kiện môi trường khí hậu khắc nghiệt, nhằm mục đích phân tán. 

Quá trình sinh sản hữu tính ở nấm đặc trưng bởi 3 giai đoạn gồm tích lũy hợp chất nguyên sinh, kết hợp nhân và quá trình giảm phân. 

Sinh sản hữu tính ở động vật là gì? 

Đây hình thức sinh sản nhằm tạo ra các cá thể mới thông qua quá trình hình thành, hợp nhất giao tử đơn bội và đa bội cái để tạo ra các hợp tử lưỡng bội. Hợp tử sẽ tiếp tục được phát triển để hình thành một cá thể mới. 

Sinh sản hữu tính ở động vật

Quá trình sinh sản hữu tính ở động vật như thế nào?

Quá trình sinh sản hữu tính ở động vật sẽ diễn ra theo 3 giai đoạn. Lần lượt như sau: 

Giai đoạn hình thành ra trứng và tinh trùng

• Một tế bào sinh trứng khi giảm phân tạo thành 1 trứng (n) với 3 thể cực (n).
• Một tế bào sinh tinh khi giảm phân tạo thành 4 tinh trùng. 

Giai đoạn thụ tinh

Thụ tinh chính là quá trình kết hợp giữa trứng (n) với tinh trùng (n) nhằm tạo thành hợp tử (2n).  Có hai hình thức thụ tinh như sau: 

• Thụ tinh ngoài:

Ở hình thức thụ tinh này, trứng sẽ gặp tinh trùng và thụ tinh bên ngoài cơ thể của giới cái. Theo đó, con cái đẻ trứng vào trong môi trường nước, con đực xuất tinh lên trứng và quá trình thụ tinh sẽ diễn ra. 

Theo các chuyên gia, hiệu suất của thụ tinh ngoài khá thấp. Tỷ lệ trứng nở và khả năng sống sót của con non khá thấp. Bởi lúc này cơ quan sinh sản vẫn chưa được hoàn thiện. 

• Thụ tinh trong:

Hình thức thụ tinh này trứng sẽ gặp tinh trùng rồi thụ tinh trong bộ phận  sinh dục của giới tính cái. Chính vì thế thụ tinh trong sẽ xảy ra quá trình giao phối giữa con đực và con cái. 

Dễ thấy rằng, hiệu suất thụ tinh trong cao, có tỷ lệ trứng nở được và sống sót cũng cao hơn hẳn. Bởi lúc này, cơ quan sinh sản được hoàn thiện hơn. 

Giai đoạn phát triển thành phôi thai

Bước sang giai đoạn này, hợp tử sẽ tiến hành quá trình nguyên phân liên tiếp nhiều lần  phát triển thành phôi thai. Sau đó tiếp tục được phát triển thành một cơ thể. 

Có mấy hình thức sinh sản hữu tính?

Đối với động vật sẽ xảy ra 3 hình thức sinh sản hữu tính. Cụ thể:

• Đẻ trứng: Đây là hình thức sinh sản hữu tính có ở gần hết các loài cá, lưỡng cư, côn trùng, bò sát và một số động vật có vú như thú mỏ vịt, thú lông nhím. 
• Đẻ trứng thái: Đây là hiện tượng có trứng giàu noãn hoàng được tiến hành thụ tinh sau đó sẽ nở thành con non. Ví dụ cá mún, cá kiếm… 
• Đẻ con: Đây là hiện tượng trứng được thụ tinh và phát triển bên trong của dạ con trở thành phôi. Phôi được bảo vệ và nhờ nhau thai sẽ tiếp nhận các chất dinh dưỡng từ máu cơ thể mẹ. Phần lớn các loài thú đều xảy ra hình thức sinh sản hữu tính này. 

Ở thực vật, chỉ có duy nhất một hình thức sinh sản hữu tính là thụ tinh. Quá trình sinh sản hữu tính này xảy ra ở gần hết các tế bào, bao gồm cả tế bào sinh vật nhân sơ và tế bào sinh vật nhân thực. Chúng có sự kết hợp ở cả đơn lẫn đa bào để thúc đẩy cho quá trình di chuyển tốt nhất. 

Điểm khác nhau giữa sinh sản hữu tính và sinh sản vô tính

Khi tìm hiểu về sinh sản hữu tính, chúng ta dễ thấy rằng hình thức sinh sản này khác hoàn toàn với sinh sản vô tính. Cụ thể như sau:

Một số thắc mắc liên quan đến hình thức sinh sản hữu tính

Sinh sản hữu tính là mảng kiến thức sinh học 11 rất quan trọng mà các bạn học sinh cần nắm vững để vận dụng và làm bài tập tốt. Xoay quanh nội dung về sinh sản hữu tính ở các loài, dưới đây là một số vấn đề bạn cần nắm được:

Trùng sốt rét sinh sản hữu tính khi nào?

Trùng sốt rét phát triển chu kỳ sinh hữu tính trong dạ dày của muỗi sau khi một số mảnh ký sinh trùng khác trở thể giao bào đực cái, nếu như muỗi hút các giao bào này.

Tảo xoắn sinh sản hữu tính bằng?

Hình thức sinh sản hữu tính của tảo xoắn là tiếp hợp. Tiếp hợp là hình thức sinh sản hữu tính đơn giản nhất. Tức là các tế bào bình thường tiếp xúc, trao đổi và kết hợp với vật chất di truyền (NST).

Ưu điểm sinh sản hữu tính ở thực vật là gì?

Hình thức sinh sản hữu tính ở thực vật đóng vai trò quan trọng trong việc tăng khả năng thích nghi của thế hệ sau trước những biến đổi không ngừng điều kiện sống của môi trường. Đồng thời hình thức sinh sản hữu tính có ưu điểm tạo ra tính đa dạng trong di truyền. Từ đó cung cấp thêm nguồn nguyên vật liệu dồi dào và ngày càng phong phú cho quá trình tiến hóa và chọn lọc tự nhiên. 

Điểm giống nhau giữa sinh sản hữu tính ở động vật và thực vật

Các cá thể mới được tạo ra qua quá trình hình thành và hợp nhất hai loại giao tử đơn bội cái và giao tử đơn bội đực để tạo ra các hợp tử lưỡng bội mới. 

Ngoài ra, sinh sản hữu tính ở động vật và thực vật đều trải qua 3 giai đoạn chính gồm hình thành ra giao tử, quá trình thụ tinh và phát triển tạo thành phôi thai. Đồng thời, quá trình sinh sản này ở cả thực, động vật đều có sự tổ hợp vật chất di truyền. 

Như vậy, Kiến thức tổng hợp đã giải đáp cho bạn đọc những kiến thức xoay quanh đến hình thức sinh sản hữu tính ở các loài. Hy vọng, đây sẽ là nguồn thông tin tham khảo bổ ích khi bạn đọc quan tâm và tìm kiếm về chủ đề sinh học rất thú vị này.