Quần xã sinh vật là gì? Đây là khái niệm các bạn đã được học trong chương trình sinh học lớp 9. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu và giải thích dễ hiểu về khái niệm này. Hãy cùng Kiến thức tổng hợp hiểu rõ hơn về quần xã sinh vật nhé.
Nội dung bài viết
Khái niệm quần xã sinh vật là gì?
Quần xã sinh vật là tập hợp các quần thể sinh vật thuộc nhiều loài khác nhau cùng sinh sống trong một không gian nhất định (gọi là sinh cảnh). Các sinh vật trong quần xã có mối quan hệ gắn bó như một thể thống nhất. Vậy nên quần xã sinh vật có cấu trúc tương đối ổn định.
Các đặc trưng cơ bản của quần xã sinh vật là gì
Những thông tin dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về quần xã sinh vật là gì.
Đặc trưng về các thành phần loài của quần xã
Thành phần về các loài trong quần xã biểu thị thông qua số lượng các loài trong quần xã sinh vật và số lượng cá thể mỗi loài. Đặc trưng này biểu thị rất rõ mức độ đa dạng của quần xã. Một quần xã sinh vật có thành phần loài càng nhiều thì độ đa dạng sẽ càng cao.
Ngựa vằn và trâu là loài ưu thế quần xã rừng mưa nhiệt đới
-
Loài ưu thế
Đóng vai trò vô cùng trong quần xã sinh vật bởi sở hữu số lượng cá thể nhiều, sinh khối lớn, hoặc do các hoạt động mạnh của chúng. Trong quần xã trên cạn, loài thực vật có hạt thường là loài chiếm ưu thế. Vậy nên, chúng có ảnh hưởng rất lớn đến khí hậu môi trường. Quần xã rừng thông với những cây thông là loài chiếm ưu thế, các loài cây khác mọc dưới tán hoặc chỉ mọc lẻ tẻ và chịu ảnh hưởng từ các cây thông.
-
Loài đặc trưng
Loài chỉ có ở một quần xã sinh nào đó. Tràm là loài rất đặc trưng trong quần xã rừng U Minh. Cây cọ là loài đặc trưng quần xã của vùng đồi Vĩnh Phúc.
Vì nhiệt độ, lượng mưa cao và tương đối ổn định nên các quần xã vùng nhiệt đới thường có nhiều loài hơn so với các quần xã sinh vật phân bố vùng ôn đới. Tuy nhiên, trong một sinh cảnh xác định khi số loài đã tăng lên, chúng sẽ phải chia sẻ nhau nguồn sống. Vậy nên, số lượng cá thể của mỗi loài sẽ phải giảm đi
Đặc điểm phân bố của các loài trong không gian
Sự phân bố các loài trong không gian đã làm giảm bớt đi mức độ cạnh tranh giữa các loài. Đồng thời nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn sống môi trường. Các kiểu phân bố loài trong không gian chủ yếu gồm:
Đặc điểm phân bố loài trong không gian
Phân bố chiều thẳng đứng
Ở quần xã rừng mưa nhiệt đới được phân thành nhiều tầng cây, mỗi tầng cây sẽ thích nghi mức độ chiếu sáng khác nhau trong quần xã sinh vật. Từ trên cao xuống thấp có tầng vượt tán, tầng tán rừng, tầng dưới tán và tầng thảm xanh. Sự phân tầng của thực vật dẫn đến sự phân tầng các loài động vật sống trong rừng, nhiều loài côn trùng, chim sống trên các tán cây cao; các loài khỉ, vượn, sóc leo trèo trên cành cây; trong khi đó còn có nhiều loài động vật sinh sống trên mặt đất và trên các tầng đất
Phân bố chiều ngang
Ở quần xã biển, sinh vật được phân bố theo độ sâu của nước tùy vào nhu cầu sử dụng ánh sáng từng loài. Ở lớp nước mặt có các loại tảo lam, tảo lục; xuống sâu hơn thì có tảo nâu; lớp nước có lớp ánh sáng yếu nhất dưới cùng sẽ có tảo đỏ.
- Trên đất liền các loài sinh vật phân bố thành những vùng khác nhau trên mặt đất, mỗi vùng sẽ số lượng sinh vật phong phú khác nhau, chịu ảnh hưởng bởi các điều kiện tự nhiên.
- Sinh vật phân bố theo chiều ngang tập trung nhiều tại các vùng có điều kiện sống thuận lợi như các vùng đất màu mỡ, độ ẩm thích hợp, có lượng thức ăn dồi dào…
- Ở quần xã biển, vùng gần bờ các thành phần sinh vật vô cùng phong phú, ra khơi xa số lượng các loài sẽ ít dần.
Quan hệ dinh dưỡng
Quần xã sinh vật gồm nhiều nhóm có mối quan hệ dinh dưỡng khác nhau:
- Nhóm sinh vật sản xuất gồm cây xanh có khả năng quang hợp và một số loài vi sinh vật tự dưỡng.
- Nhóm sinh vật tiêu thụ gồm các sinh vật ăn thịt các sinh vật khác như động vật ăn động vật, động vật ăn thực vật.
- Nhóm các sinh vật phân giải là sinh vật dị dưỡng, phân giải chất hữu cơ có sẵn trong thiên nhiên. Thuộc nhóm này có các loại nấm, vi khuẩn và một số động vật đất…
Các yếu tố quyết định đến quần xã sinh vật là gì
Trong quần xã sinh vật, hai yếu tố quan trọng quyết định đến thực vật, động vật sống trong quần xã sinh vật là lượng mưa và nhiệt độ. Tùy vào phạm vị của lượng mưa, nhiệt độ trong quần xã, số lượng loài sống ở đó sẽ phụ thuộc.
Yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến tồn tại của các loài là khí hậu. Khí hậu được toàn quyền kiểm soát những gì sẽ sống và phát triển trong bất cứ quần xã sinh vật nào và điều này cũng có thể thay đổi tùy vào sự quay của Trái đất. Đây cũng chính lý do vì sao một số khu vực có mùa mưa vào các thời điểm khác trong năm.
Các loại quần xã sinh vật phổ biến trên thế giới
Trên Trái đất có nhiều quần xã sinh vật tồn tại. Mỗi quần xã đều có các đặc điểm riêng biệt và độc quyền tạo ra sự khác biệt với các quần xã sinh vật khác. Ngoài ra còn có các loài động thực vật để tạo ra sự khác biệt.
Các loại quần xã sinh vật trên thế giới
Quần xã sinh vật trên cạn
Đây là các quần xã sinh vật được tìm thấy trên trái đất và không liên quan đến biển hay đại dương. Thông thường, quần xã sinh vật trên cạn có rất nhiều thảm thực vật dù chúng có nhiều biến thể tùy thuộc vào điều kiện khí hậu nơi chúng ở cũng như độ cao và vĩ độ. Được biết đến nhiều hơn cả chính là lãnh nguyên, đồng cỏ, sa mạc và rừng.
Quần xã sinh vật lãnh nguyên
Chúng có đặc trưng bởi nhiệt độ thấp và điều kiện vô cùng khắc nghiệt cho sự tồn tại các sinh vật. Rất ít loài động thực vật có thể tồn tại và phát triển ở những nơi này. Chúng gồm các lãnh thổ của Nga và Bắc Cực. Con người chúng ta cũng gặp rất nhiều khó khăn để có thể sinh sống được trong các hệ sinh thái này.
Các rừng
Quần xã này được tìm thấy tại các khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới. Chúng đặc trưng bởi lượng ẩm rất lớn. Tại đó, lượng mưa hàng năm dồi dào và có nhiều thảm thực vật cực kỳ phong phú.
Đồng cỏ
Đây là quần xã có nhiều thực vật, cỏ và các loài thực vật có hoa. Chúng có mùa khô và mùa mưa khô với mức nhiệt độ ổn định, chấp nhận được quanh năm. Nhờ các điều kiện ổn định này mà nhiều loài khác có thể sinh sống, phát triển tốt trong các hệ sinh thái này.
Sa mạc
Đây quần xã sinh vật nóng nhất trên hành tinh. Quần xã sinh vật đối lập với lãnh nguyên. Sa mạc được đặc trưng bởi điều kiện khí hậu rất khắc nghiệt với nhiệt độ cao và lượng mưa rất ít. Đối với con người, nhiệt độ cao gây nên các nguy cơ hỏa hoạn. Đây cũng chính là lý do tại sao nhiều khu vực bị cháy bởi độ ẩm thấp. Các sinh vật sống trong hệ sinh thái này thích nghi được trong môi trường thiếu nước và có các cơ chế dự trữ để có thể tồn tại.
Quần xã sinh vật nước ngọt
Nhóm quần xã sinh vật này được đặc trưng bởi các sinh vật sống ở môi trường nước ngọt. Chúng có điều kiện sinh sống hoàn toàn khác với nhóm quần xã sinh vật trên cạn. Các sinh vật sống tại những khu vực này phụ thuộc nhiều vào biến số. Gồm độ sâu, nhiệt độ, chế độ nước và nhiều yếu tố khác.
Quần xã sinh vật nước ngọt bao gồm ao, hồ, sông, suối và đầm lầy. Đất ngập nước có liên quan trực tiếp đến biến đổi khí hậu. Vì đây là nơi cư trú của nhiều loài có liên quan đến biến đổi khí hậu. Trong sông, hồ có rêu và các loài sinh vật sống trong nước và ăn sinh vật này để tồn tại. Rêu sống tại những nơi có độ ẩm cao, vậy nên chúng cần để sống.
Quần xã sinh vật biển
Khác với quần xã sinh vật nước ngọt, quần xã sinh vật biển. Chứa nước mặt có đại dương, biển, cửa sông và rạn san hô. Đây cũng chính là quần xã lớn nhất trên trái đất. Những rạn san hô đang chịu ảnh hưởng nghiêm trọng bởi các tác động của biến đổi khí hậu. Khi nhiệt độ đại dương tăng lên các rạn san hô gặp phải tình trạng tẩy trắng. Các rạn san hô đó dần chuyển sang màu trắng và mất đi khả năng sinh sản cho đến khi chết. Khi các rạn san hô chết, tất cả những loài liên quan đến chúng. Và phụ thuộc để tồn tại, sinh sống cũng bị ảnh hưởng theo.
Ngày nay, con người có thể nghiên cứu về mối quan hệ của các sinh vật sống trong quần xã sinh vật biển này nhờ sự phát triển công nghệ mới. Ví dụ như camera dưới nước cho phép chúng ta ghi lại được đáy biển và mọi thứ đang diễn ra trên đó.
Quần xã sinh vật nội phân
Các quần xã sinh vật trong thời kỳ đồ đá cũ đang được các chuyên gia nghiên cứu trong trường hợp chúng thuộc vào một phân loại hoàn toàn khác. Tuy nhiên, cũng có rất nhiều nhà khoa học khẳng định quần xã này xứng đáng được phân loại phù hợp mà họ đang đưa ra. Loại quần xã sinh vật nội phân có thể tìm thấy được trong phần còn lại của quần xã sinh vật. Bởi chúng gồm tất cả các dạng sống vi mô.
Quần xã sinh vật nhân tạo
Nhóm quần xã sinh vật nhân tạo gồm các khu vực đã bị con người thay đổi nhiều nhất. Các khu vực được sử dụng trong mục đích nông nghiệp và chăn nuôi thuộc quần xã sinh vật vì được con người tạo ra.
Trên đây là những kiến thức quan trọng về quần xã sinh vật là gì? Đây là khái niệm các bạn đã được học trong chương trình sinh học lớp 9. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu và giải thích dễ hiểu về khái niệm này. Mà chúng tôi muốn chia sẻ đến bạn đọc. Hy vọng, đem đến thông tin tham khảo bổ ích cho bạn khi tìm kiếm về chủ đề sinh học này.
