Mao mạch máu là những mạch máu vô cùng nhỏ nối giữa động mạch và tĩnh mạch. Tại thành mao mạch xuất hiện một lớp tế bào nội mô, giữa những tế bào là nhiều lỗ nhỏ để thực hiện quá trình trao đổi máu và chất. Bài viết dưới đây sẽ là những thông tin rất hữu ích giúp bạn hiểu hơn về mao mạch là gì.
Nội dung bài viết
Mao mạch là gì?
Mao mạch là hệ thống các mạch máu nhỏ nối kết giữa các tiểu động mạch và tiểu tĩnh mạch. Các mao mạch này có thành mỏng, cho phép oxy và chất dinh dưỡng đi vào các tế bào, trong khi carbon dioxide và chất thải được đưa qua mao mạch để vào máu. Quá trình trao đổi chất giữa mô cơ quan và hệ mao mạch sẽ diễn ra tại những mạch này.
Cấu trúc của mao mạch là gì?
Mỗi cơ quan có một hệ thống mạng lưới tuần hoàn đặc biệt, được tùy chỉnh để phù hợp với nhu cầu đặc thù của từng cơ quan. Thông thường, mạng lưới này bao gồm một mạng lượng mạch chính phân nhánh thành 6 đến 8 lần thành các mạch nhỏ hơn. Đường kính của các tiểu động mạch này thường dưới 20 µm.
Vị trí tiếp giáp giữa động mạch với cơ thắt
Có mấy loại mao mạch?
Ở một thời điểm cụ thể, chỉ có 5% lượng máu tuần hoàn trong cơ thể nằm trong mao mạch, nhưng 5% này lại là phần quan trọng nhất. Đó là nơi mà sự trao đổi chất xảy ra giữa máu và mô, bao gồm chất dinh dưỡng, oxy, CO và các chất khác. Số lượng mao mạch khoảng 10 tỷ, và tổng diện tích của chúng cho quá trình trao đổi là khoảng 500 – 700 m2. Rất ít khi có một tế bào nào trong cơ thể không có một mao mạch gần nó, vì bất kỳ tế bào nào hoạt động chức năng cũng có một mao mạch cung cấp dinh dưỡng trong khoảng cách không quá 20 – 30 µm.
Các mao mạch đơn lẻ là một phần của giường mao mạch, là một mạng lưới các mạch máu liên kết để cung cấp máu cho các mô và cơ quan. Chúng đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp chất dinh dưỡng và loại bỏ các sản phẩm chất chất trao đổi từ quá trình này.
Mao mạch liên tục
Mao mạch liên tục được đặc trưng bởi việc các tế bào nội mô ở lớp lót không bị gián đoạn. Chúng chỉ cho phép các phân tử nhỏ hơn đi qua, chẳng hạn như nước và ion, thông qua các khe gian bào. Các phân tử hòa tan trong lipid có thể khuếch tán thụ động qua màng tế bào nội mô theo gradient nồng độ. Dạng này phổ biến trong hầu hết các tế bào ngoại trừ biểu mô và sụn. Tế bào nội mô ở dạng này thường trải rộng trong hệ thần kinh trung ương và hình thành một liên kết chặt chẽ tại tuyến ức. Mao mạch liên tục có đặc điểm là khả năng thẩm thấu hạn chế. Mao mạch liên tục được phân thành 2 loại như sau:
- Mao mạch có nhiều túi vận chuyển: Thường được tìm thấy trong cơ xương, ngón tay, tuyến sinh dục và da.
- Mao mạch có một vài túi vận chuyển: Chủ yếu xuất hiện trong hệ thần kinh trung ương và tạo thành một phần của hàng rào máu não.
Mao mạch liên tục
Mao mạch có lỗ thủng
Mao mạch có lỗ thủng có chứa các lỗ gọi là fenestrae trong tế bào nội mô. Đường kính của fenestrae là 60-80 nm và chúng được kéo dài bởi một màng ngăn hướng tâm. Điều này cho phép các phân tử nhỏ và một lượng hạn chế protein khuếch tán qua mao mạch. Trong cầu thận, các tế bào không có màng ngăn. Mao mạch này có các khe giống như cơ hoành của mao mạch liên tục và đều có lớp nền liên tục. Chúng chủ yếu tập trung trong các tuyến nội tiết, ruột, tuyến tụy và những cầu thận.
Mao mạch không liên tục hay dạng xoang
Mao mạch không liên tục, hay còn được gọi là mao mạch dạng xoang, là một loại mạch máu có các lỗ hở đặc biệt. Đường kính của chúng lớn hơn 30-40 μm và có lỗ mở rộng hơn trong nội mô. Các mao mạch máu biến đổi có màng ngăn che các lỗ này.
Các mao mạch dạng xoang thiếu túi tế bào hình ống. Thay vào đó, chúng sử dụng các khoảng trống có sẵn trong các điểm nối tế bào để chuyển giao giữa các tế bào nội mô, giúp xuyên màng. Mao mạch dạng xoang chủ yếu được tìm thấy ở các vùng như gan, tủy xương, lá lách và các cơ quan xung quanh não thất.
Mạng lưới mao mạch
Mao mạch không hoạt động như các đơn vị riêng lẻ, mà chúng tạo thành một mạng lưới hoặc đám rối kết nối với nhau. Mỗi tiểu động mạch chung đổ vào nhiều mao mạch và cuối cùng hợp lại thành nhiều tiểu tĩnh mạch.
Mạng lưới mao mạch là gì?
Mỗi mao mạch có lối vào được bảo vệ bởi một đai cơ trơn, được gọi là cơ thắt bên của mao mạch. Sự co thắt của các tế bào cơ trơn làm co lại và thu hẹp đường kính của lối vào mạch máu, làm giảm dòng chảy của máu. Khi cơ thắt được nới lỏng, lối vào mở rộng, cho phép máu đi vào mạch nhanh chóng hơn.
Mạng lưới mao mạch là một hệ thống được cung cấp máu từ nhiều động mạch khác nhau. Các động mạch này đi vào một khu vực cụ thể và hợp lại trước khi hình thành các tiểu động mạch. Sự hợp lại của các nhánh động mạch này tạo thành mạng lưới mao mạch.
Nơi nối tiếp động-tĩnh mạch là mối quan hệ trực tiếp giữa tiểu động mạch và tiểu tĩnh mạch. Khi nơi nối tiếp này được mở rộng, máu sẽ bỏ qua mạng lưới mao mạch và chảy trực tiếp vào tuần hoàn tĩnh mạch.
Sự vận mạch
Dòng máu thông qua mạng lưới mao mạch không thay đổi tỷ lệ từ tiểu động mạch đến tiểu tĩnh mạch trong trạng thái bình thường. Tuy nhiên, trong từng mao mạch cụ thể, dòng chảy máu thường thay đổi. Cơ thắt bên mao mạch lần lượt co thắt và giãn ra, có thể xảy ra khoảng mười hai lần mỗi phút.
Mạng lưới mao mạch cho phép máu lưu thông qua hai con đường truyền: một con đường hiện tại và một con đường sau đó. Chu kỳ co thắt và giãn ra của cơ trơn ảnh hưởng đến lưu thông máu trong mạng lưới vi tuần hoàn, được gọi là vận mạch.
Sự vận mạch điều khiển sự thay đổi cục bộ về nồng độ hóa chất và chất khí tan trong dung dịch kẽ.
Khi bạn đang nghỉ ngơi, khoảng 25% mạch trong mạng lưới mao mạch của cơ thể được cung cấp máu. Hệ tuần hoàn không đủ để duy trì dòng máu chảy đến tất cả mao mạch trong mạng lưới cùng một lúc.
Chức năng của mao mạch là gì?
Mao mạch có chức năng quan trọng
Chúng tạo liên kết giữa tiểu động mạch và tiểu tĩnh mạch, cho phép trao đổi chất dinh dưỡng, chất thải và dịch kẽ giữa máu và tế bào mô. Quá trình trao đổi này diễn ra thông qua sự khuếch tán thụ động và quá trình ẩm bào.
Cơ chế ẩm bào cho phép chất protein và một số lipid được chuyển giao. Đặc biệt, tế bào bạch cầu có khả năng di chuyển qua các điểm nối giữa các tế bào để phục hồi tổn thương và đối phó với nhiễm trùng. Con đường này cũng được sử dụng bởi tế bào ung thư di căn để lan truyền.
Những khái niệm liên quan đến mao mạch
Dưới đây là một số khái niệm liên quan mà bạn có thể theo dõi thêm để hiểu rõ hơn về mao mạch là gì?
Giãn mao mạch là gì?
Giãn mao mạch
Giãn mao mạch là tình trạng mở rộng và nở ra của các mạch máu nhỏ có hình dạng như mạng nhện, có màu xanh dương, màu tím hoặc đỏ. Các mạch máu giãn ra và nằm ở lớp bì và mô dưới da.
Hiện tượng giãn mao mạch thường xảy ra chủ yếu trên khuôn mặt. Nó thường được quan sát ở các vùng có da mỏng và độ đàn hồi kém, chẳng hạn như vùng má, đầu mũi, trước xương quai hàm và hai bên thái dương. Ngoài ra, giãn mao mạch cũng có thể xảy ra ở các vùng khác trên cơ thể như khóe chân, sau cẳng chân và vùng đùi.
Chảy máu mao mạch là gì?
Chảy máu mao mạch là hiện tượng máu chảy từ các mạch máu rất nhỏ, dẫn đến việc vết thương có dấu hiệu máu chảy ra chậm trên bề mặt và sau đó máu tự cầm lại sau một khoảng thời gian ngắn, thường là vài phút.
Test phục hồi máu mao mạch là gì?
Test phục hồi máu mao mạch thường được sử dụng trong lĩnh vực y tế để đánh giá sự tuần hoàn máu và chức năng mạch máu tại các vùng cơ thể như ngón tay, ngón chân, hay trán. Nó có thể giúp phát hiện các vấn đề về tuần hoàn máu như bệnh lý mạch máu, tình trạng thiếu máu, hay vấn đề về chức năng tim mạch.
Viêm mao mạch là gì?
Viêm mao mạch là gì?
Viêm mao mạch là một tình trạng tổn thương và viêm nhiễm lan tỏa trong hệ thống mao mạch của nhiều cơ quan. Cơ chế gây bệnh này hiện chưa được xác định chính xác và được cho là một dạng bệnh tự miễn dịch. Mọi mao mạch trong cơ thể đều có khả năng bị tổn thương và gây ra viêm, nhưng mao mạch liên quan đến da, xương, ruột và thận thường bị ảnh hưởng nhiều nhất.
Trẻ em là nhóm người dễ bị bệnh này nhất, với tỷ lệ trẻ em từ 3 đến 10 tuổi chiếm tới 75% trong số các trường hợp. Hầu hết các trường hợp viêm mao mạch không gây nguy hiểm tính mạng, tuy nhiên, do xuất hiện nhiều ban đỏ và tập trung, nó có thể gây mất thẩm mỹ. Trong một số trường hợp nặng, khi bệnh tiến triển, có thể gây đau nhức và giới hạn khả năng vận động của xương khớp. Tổn thương viêm mao mạch cũng có thể dẫn đến loét và hoại tử nếu máu bị cản trở và không thể cung cấp dưỡng chất cho tế bào trong thời gian dài.
Tiến triển không thuận lợi khác do viêm mao mạch gây ra là tổn thương cho thận, mặc dù tỷ lệ tiến triển bệnh này rất thấp. Trong trường hợp này, người bệnh có thể trở nên phù nề toàn thân, có hiện tượng tiểu ra máu, cần can thiệp điều trị để phục hồi chức năng thận. Tuy nhiên, các triệu chứng bệnh sẽ dần biến mất sau điều trị.
Như vậy, Kiến Thức Tổng Hợp đã cùng bạn giải đáp những kiến thức chung về mao mạch là gì? Mong rằng đây sẽ là một nguồn tài liệu bổ ích cho bạn khi tìm hiểu, nghiên cứu về lĩnh vực này!
