Tìm hiểu về cây bán chi liên – Các vị thuốc, lưu ý khi sử dụng

27 Tháng Ba, 2023 0 THU THỦY

Bán chi liên là một dược liệu quý được dùng trong nhiều bài thuốc Đông Y có công dụng hỗ trợ điều trị các bệnh ung thư, u bướu… Đồng thời nếu biết cách sử dụng, vị thuốc này còn có tác dụng tăng cường sức đề kháng cho cơ thể. Để hiểu rõ hơn về các vị thuốc tác dụng của cây bán chi liên, mời quý bạn đọc theo dõi bài viết dưới đây của Kiến Thức Tổng Hợp. 

Tổng quan về cây bán chi liên

Cây bán chi liên hay còn được biết đến với nhiều tên gọi khác như cây hoàng cầm râu, nha loát thảo hay cây cỏ đa niên. 

Tên khoa học của cây hoàng cầm râu là Scutellaria barbata Wall, là một loại cây thuộc họ bạc hà. Dưới đây là một số đặc điểm nổi bật của cây:

bán chi liên - Kiến Thức Tổng Hợp

Hình ảnh cây bán chi liên

  • Chiều cao trung bình cây dao động từ khoảng 15 đến 20cm, thân cây mềm, dạng bò có 4 góc và toàn thân phủ lông trắng xung quanh. 
  • Lá cây dài khoảng từ 3 đến 4cm, thành lá có dạng hình phiến, có mũi mác dài hoặc hình trứng hẹp, phần lá trên ngọn không có cuống mảnh.
  • Hoa hoàng cầm râu có màu tím rất đặc trưng, thường mọc theo nhánh dài và nở vào mùa xuân.
  • Rễ nha loát thảo hình trụ tròn hoặc dạng chùm xoắn, rễ có đường vân hình xoắn, hình mạng hoặc sẽ nhăn theo đường dọc. 

Thông thường, cây thuốc cỏ đa niên có thể sử dụng được tất cả các phần. Cây được thu hoạch vào mùa hè. Sau đó rửa sạch rồi phơi, sấy khô. Bảo quản cẩn thận rồi dùng dần, tránh tiếp xúc trực tiếp với ánh sáng mặt trời. 

Tác dụng của cây bán chi liên

Trong Y học cổ truyền, hoàng cầm râu là một dược liệu quý có nhiều công dụng trong việc điều trị bệnh, đặc biệt là những bài thuốc hỗ trợ điều trị u bướu, ung thư. Một số tác dụng của cây thuốc này có thể nhắc đến như sau: 

bán chi liên bạch hoa xà - Kiến Thức Tổng Hợp

bán chi liên bạch hoa xà – Kiến Thức Tổng Hợp

Phòng ngừa, hỗ trợ điều trị bệnh ung thư

Trong cây hoàng cầm râu chứa hàng loạt các hoạt chất như phenol, tanin, alkaloid và nhất là flavonoid. Đây là những hoạt chất có công dụng ngăn ngừa quá trình oxi hóa, giúp hóa lỏng các tế bào độc hại với sức khỏe. 

Ngoài ra, những hoạt chất này còn có tác dụng giúp giảm đau, hỗ trợ và tăng cường sức đề kháng cho cơ thể. Đồng thời ngăn chặn quá trình phát triển các tế bào ung thư. 

Đặc biệt, sự kết hợp giữa bán chi liên và bạch xà hoa còn nâng cao hiệu quả trong phòng tránh, ngăn ngừa nhiều bệnh ung thư. 

Hỗ trợ điều trị u bướu

Bán chi liên còn là một dược liệu quý giúp kìm hãm sự phát triển những khối u, bướu. Vị thuốc này còn có thể làm kích thước những khối u lành tính nhỏ dần đi. 

Kháng khuẩn, tăng sức đề kháng 

Theo nghiên cứu khoa học, cây nha loát thảo còn có tác dụng ức chế quá trình giải phóng những enzyme có khả năng gây co cơ ra khỏi tế bào. Điều này giúp các cơ có thể giãn ra một cách nhẹ nhàng hơn. 

Mặt khác, những hoạt chất có trong dược liệu này như baicalin, baicalein còn làm giãn phế quản; hạn chế sự ức chế co thắt và làm giảm tính thẩm thấu. Những công dụng này có thể ngăn chặn sự tấn công của các loại vi khuẩn, virus có hại để củng cố, bảo vệ và tăng cường sức đề kháng cho cơ thể. 

Một số công dụng khác

Ngoài những công dụng trên, cây thuốc bán chi liên còn đem đến nhiều lợi ích tốt cho sức khỏe như: 

  • Điều hòa chỉ số huyết áp: Vị thuốc bán chi liên có thể làm tăng độ đàn hồi cho thành mạch máu. Đồng thời hạn chế được sự biến động tăng giảm bất ngờ của huyết áp, đặc biệt là ở người già, người cao tuổi. 
  • Chuyển hóa lipid: Bán chi liên có tác dụng giúp ngăn chặn sự tích tụ các lipid máu, giúp chuyển hóa, hạ lipid máu hiệu quả. 
  • Trong một vài trường hợp, cỏ đa niên còn có tác dụng hơn rất nhiều so với việc sử dụng những đơn thuốc tây y hoặc ăn kiêng khi điều trị chứng tăng lipid máu. 
  • Hỗ trợ quá trình điều trị một số bệnh lý liên quan gan, tăng cường và phát triển chức năng gan. Hỗ trợ điều trị các bệnh lý liên quan đến gan như bệnh viêm gan, xơ gan, ung thư gan…. 

Những vị thuốc bán chi liên 

Dưới đây là những vị thuốc từ cây hoàng cầm râu đã được nghiên cứu trong Y học cổ truyền. 

tác dụng của bán chi liên - Kiến Thức Tổng Hợp

Tham khảo một số vị thuốc từ cây bán chi liên

Bán chi liên bạch hoa xà

Trong y học cổ truyền đã nghiên cứu nhiều bài thuốc về việc sử dụng kết hợp bán chi liên và bạch xà hoa giúp mang lại hiệu quả cao hơn trong điều trị nhiều bệnh lý. Đặc biệt là phòng ngừa, hỗ trợ điều trị các bệnh ung thư. Một số bài thuốc bán chi liên và bạch hoa xà như sau:

  • Bài thuốc hỗ trợ điều trị ung thư mũi họng: Chuẩn bị các vị thuốc gồm 30 gam bạch hoa xà khô, 60g cỏ đa niên, 30g huyết căn, 30g tử thảo, 12g cam thiềm bì, 60g cam cổ đằng, 6g thiên long, 6g mã tiền tử, 6g củ chóc, 12g cấp tính thử. Đem hỗn hợp sắc lấy nước uống đều đặn mỗi ngày 1 thang;
  • Bài thuốc hỗ trợ điều trị ung thư phổi: Dùng 50 gam bạch hoa xà, 30 gam sa sâm bắc, 30 gam bán chi liên, 30 gam ngư tinh thảo, 30 gam chính hòa, 9 gam khổ thái, 9 gam mạch môn, 9 gam tri mẫu, 9 gam keo lừa, 12 gam bạch phục linh, 15gam địa hoàng, 3gam quốc lão, 9gam tang diệp. Đem hỗn hợp sắc lấy nước  uống mỗi ngày giúp cải thiện, giảm bớt các triệu chứng bệnh. 
  • Bài thuốc hỗ trợ điều trị ung thư gan: Sử dụng bán chi liên bạch hoa xà mỗi vị 20g, 15gam tiểu kim bất hoán, 15gam cườm thảo mềm. Đem hỗn hợp sắc kỹ lấy nước đặc, uống thành 3 lần trong ngày. 
  • Bài thuốc hỗ trợ điều trị ung thư thực quản: Chuẩn bị hỗn hợp các dược liệu gồm: 16 gam cỏ đa niên, 20 gam huyền sâm, 20 gam mạch môn, 16 gam bắc sa sâm, 16 gam bạch hoa xà, 16 gam địa hoàng, 20 gam diếp hoang, 16 gam nam sa sâm, 12 gam chi tử, 20 gam tỳ bà diệp tươi, 10 gam thượng thảo (hoàng liên), 20 gam tần quy, 12 gam hạ thảo khô, 12 gam bạch anh, 20 gam vi kinh tươi. Sắc hỗn hợp lấy nước uống để cải thiện triệu chứng khô họng, khô miệng, khó nuốt, giảm các triệu chứng đau rát ngực, giải nhiệt và thông tiện.
  • Bài thuốc hỗ trợ điều trị bệnh ung thư tụy: Dùng bạch hoa xà 30 gam, 15 gam đảng sâm, đương quy 12 gam, 15 gam hải đới, tả sác 30 gam, thiết thúc diệp 30 gam, 18 gam đan sâm, 9 gam xuyên luyện tử, 15 gam hải tảo, 15 gam thiết sắc thảo (hạ khô thảo), 9 gam uất kim, lậu lô 12g, 12 gam bạch truật, 15g bạch phục linh, 12 gam thược dược. Sắc hỗn hợp lấy nước uống, mỗi ngày một thang, chia 2 – 3 lần uống/ ngày.

Vị thuốc bạch chi liên hỗ trợ điều trị chứng xơ gan

Bên cạnh hiệu quả trong hỗ trợ điều trị và phòng ngừa nhiều bệnh lý ung thư khi kết hợp với bạch hoa xà, theo Y Học Cổ Truyền, vị thuốc bán chi liên còn có công dụng trong hỗ trợ điều trị xơ gan qua bài thuốc sau: Sử dụng 20 gam hoàng cầm râu, 50 gam an xoa được sao vàng hạ thổ và 30 gam cà gai leo. Hỗn hợp thu được đem sắc với khoảng 2 lít nước trong thời gian 30 phút; nước sắc chia nhiều lần uống trong ngày và không được để qua đêm. 

Bài thuốc điều trị hoàng đản do thấp nhiệt

Sử dụng 20 gam mỗi loại dược liệu gồm: Cỏ đa niên, kim tiền thảo, hy thiêm, đan sâm, bạch hoa xà thiệt thảo, nhân trần, cốt khí củ, hồng táo; 6 gam cam thảo; 5 gam đại hoàng; 10 gam phục linh; 6 gamhoắc hương. Đem hỗn hợp sắc lấy nước uống, chia đều uống vào sáng  và chiều.

Bài thuốc hỗ trợ điều trị viêm gan

Sử dụng 20g mỗi loại dược liệu gồm: Diệp hạ châu, rau dừa kiểng, cỏ đa niên, bạch hoa xà thiệt thảo và lá cây kim vàng (30 gam). Đem hỗn hợp sắc, dùng nước sắc uống thay trà mỗi ngày. 

 Bán chi liên dùng để phòng bệnh

Ngoài việc sử dụng để điều trị bệnh trong các bài thuốc, dược liệu này còn có tác dụng giúp thanh lọc, bồi bổ cơ thể chống lại tác nhân, nguy cơ xâm nhập của các yếu tố gây bệnh. 

Theo đó, để phòng bệnh bằng dược liệu này, người ta sẽ pha thành trà uống mỗi ngày. Cụ thể: 

  • Dùng khoảng 10 gam bán chi liên khô với 150ml nước mỗi ấm trà;
  • Tráng qua trà bằng cách đổ vào ấm trà một ít nước sôi. Sau đó, lắc đều rồi đổ phần nước đó đi. 
  • Cho nước sôi vào ấm trà rồi pha theo tỉ lệ đã xác định, hãm trong khoảng 5 – 7 phút để trà ngấm. Uống trà nha loát thảo khi ấm sẽ rất rõ mùi vị trà, thơm và ngon hơn. 

Ngoài ra bạn cũng có thể dùng cây thuốc bán chi liên khô để đun nước uống mỗi ngày thay cho công thức pha trà ở trên. Mỗi 50g dược liệu phơi khô có thể đem nấu cùng 1,5 lít nước uống.

Những lưu ý khi sử dụng 

Mặc dù những bài thuốc từ nha loát thảo có nhiều công dụng trong việc điều trị bệnh. Tuy nhiên, người dùng cũng cần tham khảo ý kiến của các bác sĩ chuyên khoa trước khi sử dụng những vị thuốc trên trong điều trị và cần lưu ý một số vấn đề như sau: 

cây bán chi liên - Kiến Thức Tổng Hợp

Bỏ túi các lưu ý khi sử dụng dược liệu bán chi liên

  • Hạn chế sử dụng một số loại thực phẩm, thức ăn như rau muống, đậu xanh, chè khô trong quá trình dùng thuốc. Bởi theo nghiên cứu, những loại thức ăn này có khả năng gây tương tác, giảm tác dụng dược liệu. 
  • Không áp dụng các bài thuốc trên cho phụ nữ đang mang thai, cho con bú. 
  • Nên uống thuốc lúc bụng đói để cơ thể hấp thụ được tốt hơn. Thời điểm sử dụng thuốc được cho là hợp lý nhất là trước khi ăn khoảng 1 giờ hoặc sau khi ăn 2 giờ. 
  • Tuân thủ theo chỉ định bác sĩ điều trị về liều dùng, cách dùng, thời điểm cũng như liệu trình sử dụng thuốc. 
  • Những bài thuốc từ vị dược liệu này có thể không mang lại hiệu quả cao cho những người bị ung thư giai đoạn nặng hoặc cơ địa không phù hợp. Vì thế, bệnh nhân không được tự ý thay thế sử dụng các bài thuốc thay cho các phương pháp điều trị đang được áp dụng tại các cơ sở y tế khi chưa được bác sĩ đồng ý. 

Một số câu hỏi liên quan đến bán chi liên

Dưới đây là những thông tin sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về cây thuốc cỏ đa niên.

Bán chi liên và bạch xà hoa là gì?

Đây là một bài thuốc có sự kết hợp giữa cây bán chi liên và cây bạch xà hoa để nâng cao hiệu quả cũng như bổ sung nhiều công dụng, lợi ích tốt cho sức khỏe. 

Có mấy loại cây bán chi liên?

Thực tế, người ta phân loại cây dược liệu này dựa vào đặc điểm sinh thái. Cụ thể, nó sẽ gồm hai loại như sau: 

  • Bán chi liên khô: Đây là loại dược liệu đã qua công đoạn sơ chế, được phơi khô, sấy khô, lượng nước bên trong của cây cũng đã được rút cạn. Nhờ đó, giúp người dùng có thể bảo quản, sử dụng trong thời gian dài mà không sợ bị thối, úng nước. 
  • Bán chi liên tươi: Dược liệu này vừa được thu hoạch, lượng nước vẫn còn nhiều bên trong. Cần được dùng ngay. Nếu chưa sử dụng hoặc muốn sử dụng lâu dài thì cần phải phơi khô hoặc sấy khô

Cây bán chi liên mọc ở đâu?

Cây thuốc hoàng cầm râu thuộc loại cây ưa sáng, phát triển thuận lợi trong điều kiện môi trường ẩm thấp. Tuy nhiên, đây là một thảo dược quý nên rất khó tìm kiếm. 

Hiện nay, người ta thường thấy cây hoàng cầm râu mọc hoang tại các bờ ruộng, bờ bụi, ven đồi tại các tỉnh vùng miền núi phía Bắc nước ta. Đặc biệt, người ta tìm thấy cây mọc nhiều tại các bìa rừng tại Hòa Bình, Hà Giang. 

Trên đây là toàn bộ thông tin về cây bán chi liên mà chúng tôi đã tổng hợp để chia sẻ đến bạn. Hy vọng đây sẽ là nguồn thông tin tham khảo hữu ích dành cho bạn.

Bài viết liên quan