Gió là gì? Tại sao lại có gió? Các cấp độ gió trong tự nhiên

Gió có ở khắp mọi nơi, tạo nên sự đa dạng cho đặc điểm khí hậu. Vậy gió là gì? Tại sao lại có gió? Có những loại gió nào phổ biến ở Việt Nam? Vai trò và ứng dụng của gió trong cuộc sống? Hãy cùng Kiến thức Tổng hợp đi tìm hiểu và khám phá về những điều thú vị của thiên nhiên ban tặng nhé!

Tại sao lại có gió? Có những loại gió chính nào?

Tại sao lại có gió? – Sự hình thành của gió

Câu trả lời cho câu hỏi “Tại sao lại có gió?” đó chính là sự chênh lệch áp suất khí quyển. Bởi chính sự khác biệt trong áp suất khí quyển sẽ khiến cho không khí có xu hướng di chuyển từ nơi cao cho tới nơi có áp suất thấp. Nên các cơn gió cũng sẽ có tốc độ di chuyển khác nhau.

Bên cạnh đó, nó còn có hiệu ứng Coriolis (trừ đường xích đạo), và không khí bị lệch hướng, sinh ra gió. Quy mô của gió được hình thành dựa vào nhiệt độ khác biệt giữa các cực và xích đạo, hay là sự quay của các hành tinh. Và do sự ma sát của bề mặt trái đất mà gió thường có xu hướng đạt tới sự cân bằng, và tốc độ gió cũng sẽ chậm hơn.

Tại sao lại có gió?

Độ chênh lệch áp suất không khí giữa 2 vùng càng lớn thì dòng chảy không khí cũng càng mạnh và gió càng to. Độ chênh áp suất nhỏ thì không khí vận chuyển chậm và gió sẽ càng yếu. Còn nếu áp suất của 2 vùng bằng nhau thì sẽ không có gió.

Sự phân bố áp suất không khí các vùng trên mặt đất không chỉ chênh lệch nhau mà nó còn luôn biến động. Khí áp cao của luồng khí lạnh thường tràn từng đợt từ vùng vĩ độ cao xuống vùng vĩ độ thấp. Còn khí áp thấp ở những vùng ôn đới thường tràn từ Tây sang Đông. Như vậy, hướng và độ to nhỏ của lực chênh áp giữa các vùng luôn biến đổi, nên gió của các vùng sẽ lúc yếu, lúc mạnh và biến đổi không ngừng.

Để hiểu rõ hơn lý do “Vì sao lại có gió?”, hãy cùng chúng tôi đi tìm hiểu thêm một số kiến thức mở rộng về gió này nhé!

Gió là gì?

Gió là các luồng khí chuyển động trong không gian với quy mô lớn, và là hiện tượng thiên nhiên thường thấy trong cuộc sống hàng ngày.

Trong không gian, các chất khí hoặc các hạt tích điện từ từ Mặt trời vào không gian chuyển động sẽ được gọi là gió Mặt Trời. Còn loại gió được hình thành khi xảy ra sự thoát khí của các nguyên tố hóa học nhẹ từ khí quyển của 1 hành tinh nào đó vào không gian được gọi là gió hành tinh.

Gió là các luồng khí chuyển động trong không gian với quy mô lớn

Các cấp độ gió

• Gió cấp độ 0 – 4: Có vận tốc từ 0 – 28km/h. Nó chỉ như luồng không khí rất nhẹ, đến bắt đầu có bụi bay.
• Gió cấp 5 – 7: Có vận tốc từ 29 – 61km/h. Nó bắt đầu tạo thành vùng áp thấp nhiệt đới, sóng biển nổi sóng nhấp nhô.
• Gió cấp độ 8 – 9: Có vận tốc gió từ 62 – 88km/h. Gió này được gọi là bão nhiệt đới có thể làm cây to ngả nghiêng, tốc mái và biển động mạnh.
• Gió cấp 10 – 12: Có vận tốc gió lên tới 89 – 133km/h, được gọi là bão và có thể gây ra biển động dữ dội với sóng cao từ 7 – 9m.
• Gió cấp 13 – 14: Vận tốc gió từ 134 – 166km/h. Gió cấp độ 13, 14 có sức tàn phá ghê gớm và lúc này mắt bão đã hiện khá rõ.
• Gió cấp 15 – 17: Vận tốc gió từ 167 – 201km/h. Gió cấp 15 được coi là siêu bão có sức phá hoại cực lớn, có thể làm chìm tàu có trọng tải lớn. 
• Gió cấp 18 – 19: Vận tốc từ 221 – 261km/h, gọi là siêu bão cuồng phong. Nó có thể phá hủy các căn cà cấp 4 dạng yếu kém hoặc những cơ sở hạ tầng yếu kém, sóng biển cao trên 20m.
• Cấp 20 – 30: Vận tốc gió trên 262km/h, được cảnh báo nguy hiểm tới mức Rất tối đa. Nó có thể xóa sổ san bằng toàn bộ khu vực.

Các loại gió chính ở Việt Nam

Dựa trên hướng gió và đặc điểm của gió mà chúng ta có thể chia các loại gió thành các loại khác nhau. Cụ thể như sau:

Tùy thuộc vào đặc điểm địa hình mà các khu vực trên thế giới sẽ có các loại gió khác nhau

Gió Tây ôn đới

Gió Tây ôn đới là loại gió thổi từ khu áp cao cận nhiệt đới tới các khu áp thấp ôn đới. Và nó thường có hướng chủ yếu là từ Tây sang Đông. Ở bán cầu Bắc là hướng Tây Nam, còn ở bán cầu Nam là hướng Tây Bắc.

Phạm vi hoạt động ở vĩ độ Trung bình giữa 35 – 36 độ vĩ và thường mang theo ẩm cao cùng lượng mưa lớn. Thời gian hoạt động của gió Tây ôn đới gần như quanh năm và thường mạnh nhất vào mùa đông. Bởi áp suất ở các cực thấp hơn mùa hè và gió cũng hoạt động yếu hơn, bởi áp suất ở các cực cao hơn.

Gió mùa

Gió mùa là loại gió thổi theo mùa và chủ yếu được tạo ra giữa sự chênh lệch nhiệt độ và khí áp giữa đại dương và lục địa theo mùa, giữa bán cầu Nam và bán cầu Bắc. Hướng gió hoạt động là từ Tây sang Đông hoặc từ Đông sang Tây tùy theo mùa. Hướng gió ở 2 mùa sẽ trái ngược nhau (Đông Bắc và Đông Nam là vào mùa Đông, còn Tây Bắc và Tây Nam sẽ vào mùa hạ).

Gió mùa thường xuất hiện ở các đới nóng như Đông Nam Á, Nam Á, Đông Bắc Oxtraylia, Đông Phi, và 1 số nơi có vĩ độ trung bình. Nên loại gió này có tính chất mang theo hơi ẩm và mưa vào mùa hè, khô và lạnh vào mùa Đông. Nó hoạt động quanh năm vào từng khu vực.

Gió mùa thường xuất hiện ở các đới nóng

• Mùa gió Đông Bắc: Thường diễn ra từ tháng 11 – tháng 4, tạo nên mùa Đông lạnh và mưa phùn ở miền Bắc, mùa khô nóng ở miền Nam.
• Mùa gió Tây Nam: Diễn ra từ tháng 5 – tháng 10, tạo nên mùa hè nóng ẩm và kèm theo mưa to, gió lớn. Đặc biệt là loại gió Tây kèm mưa ngâu và bão.

Gió Mậu dịch

Gió Mậu dịch (hay gió Tín phong) là loại gió thường xuyên thổi trong các miền từ cận Xích Đạo từ khu áp cao cận nhiệt đới về Xích Đạo. Hướng gió chủ yếu của gió Mậu dịch là hướng Đông (hướng Đông Bắc – Tây Nam ở bán cầu Bắc, còn bán cầu Nam là Đông Nam).

Phạm vi hoạt động của gió Mậu Dịch khoảng 30 độ về phía xích đạo, nên có tích thời tiết khô và ít mưa. Gió này cũng hoạt động quanh năm, nhưng chủ yếu vào mùa hè.

Gió địa phương

Gió địa phương là loại gió thổi từ các vùng khác nhau, và loại gió này sẽ chịu ảnh hưởng của những địa hình có đặc điểm khác so với tính chất ban đầu. Gió địa phương bao gồm gió Phơn và gió biển.

• Gió biển, gió đất

Đây là loại gió được hình thành ở vùng đất ven biển và do sự khác nhau về tính chất hấp thụ nhiệt của đất liền, biển hay đại dương tạo ra (sự chênh lệch nhiệt độ và khí áp).

Hướng của loại gió này có thể thay đổi theo ngày và đêm. Ban ngày thì hướng gió từ biển và đất liền, còn ban đêm gió sẽ thổi từ đất liền ra biển. Gió biển do thổi từ biển vào nên nó thường mang theo độ ẩm cao, tạo được cảm giác dễ chịu. Còn gió đất thì thường khô, hanh hơn bởi thổi từ đất liền ra.

Gió biển, gió đất được hình thành ở vùng đất ven biển

• Gió phơn

Gió phơn là loại gió biển tính khi vượt qua các dãy núi hay vùng cao, và chủ yếu là do sự tăng giảm của hơi nước trong không khí. Phạm vi hoạt động của gió thường ở những dãy núi đón gió. 

Về bản chất thì ban đầu gió phơn vẫn mang lượng ẩm, và khi đi qua các dãy núi nên bị chặn lại nên có tính chất cực khô, nóng. Tại Việt Nam, gió phơn hoạt động mạnh ở Bắc Trung Bộ do gặp dãy Trường Sơn bị chặn lại. Điều này tạo nên hiện tượng thời tiết khác biệt giữa 2 bên dãy núi. Sườn đón gió thường có mưa lớn, còn sườn khuất gió thì thời tiết rất nóng và khô.

Ứng dụng và vai trò của gió trong đời sống

Ngày nay, gió có vai trò và ứng dụng quan trọng trong mọi lĩnh vực đời sống như:

Gió có vai trò quan trọng trong đời sống

• Góp phần tạo nên bản chất thời tiết của mỗi vùng, khu vực và quốc gia
• Tác động trực tiếp đến những hoạt động sản xuất nông, lâm và ngư nghiệp
• Tạo ra nguồn năng lượng gió sạch nhằm thay thế cho những nguồn năng lượng độc hại khác. Từ đó giúp bảo vệ môi trường và tiết kiệm tối đa chi phí đầu tư.
• Dựa vào hướng di chuyển và tốc độ của gió giúp dự báo thời tiết một cách chính xác hơn.
• Ứng dụng trong việc thiết kế tàu thuyền hoặc các môn thể thao liên quan tới hướng gió như bóng bàn, cầu lông, lướt sóng, cầu lông,…

Tác hại của gió

Bên cạnh những lợi ích to lớn mà gió đem lại thì gió cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ khôn lường từ chính nguồn sức mạnh khủng khiếp từ thiên nhiên này. Dưới đây là một số tác hại của gió:

Gió có thể tạo thành bão và gây ra những thiệt hại về mặt con người và kinh kế

• Nếu tốc độ của gió mạnh cùng quy mô lớn thì có thể gây ra những thiệt hại về mặt vật chất và nó có thể gây nguy hiểm cho con người.
• Những cơn gió từ cấp 7 trở lên có thể gây cản trở trong việc di chuyển ra bên ngoài. Đặc biệt, gió từ cấp 9 trở lên có thể gây ra tình trạng bão tố và lốc xoáy làm đổ cây cối, tốc mái nhà cửa, hư hỏng công trình xây dựng,… 

Vì thế, công tác dự báo thời tiết và đặc biệt là thời tiết trên biển về tốc độ, hướng di chuyển của gió cần được đặc biệt quan tâm. Bởi nó giúp các tàu thuyền đang hoạt động ở trên biển có thể tìm được nơi neo đậu nhanh chóng, kịp thời để phòng tránh những nguy hiểm về giông lốc và gió giật mạnh gây ra.

Trên đây là tất cả những thông tin giải đáp của Kiến thức Tổng hợp về vấn đề “Gió là gì và tại sao lại có gió?”. Hy vọng những chia sẻ này sẽ giúp các bạn có được thông tin hữu ích, và đừng quên góp ý để bài viết trở nên hoàn thiện hơn nhé!

||Bài viết liên quan khác:

• Tại sao lại có mây? Tại sao mây có thể lơ lửng được trên không?
• Tại sao lại có sao trên trời? Sự thật về các ngôi sao trên trời
• Tại Sao Thứ 2 Là Ngày Đầu Tuần Mà Không Phải Thứ 1
• Tại sao miếng gỗ thả vào nước lại nổi
• Tại sao quả táo lại rơi xuống đất mà không phải sầu riêng