Các kỳ thi trung học phổ thông quốc gia môn Văn hiện nay phần lớn đều có câu hỏi về việc xác định phong cách ngôn ngữ mà các văn bản thể hiện. Đây là câu hỏi có tính chất ăn điểm, thí sinh chỉ cần tinh ý và chăm chỉ là có thể xác định rõ ràng được. Cùng tìm hiểu các phong cách ngôn ngữ thường gặp ở bài viết dưới đây nhé.
Nội dung bài viết
Phong cách ngôn ngữ là gì?
Phong cách ngôn ngữ là gì?
Phong cách ngôn ngữ được hiểu là một dạng văn bản tùy thuộc vào hoàn cảnh viết để nói lên ý của các ngữ cảnh. Phong cách ngôn ngữ ra đời đã giúp cho việc giao tiếp trở nên thuận lợi hơn, khi giao tiếp dựa vào phong cách ngôn ngữ có thể xác định được các ngữ cảnh khác nhau. Văn học Việt Nam hiện nay chia ra làm rất nhiều dạng phong cách ngôn ngữ khác nhau. Các phong cách ngôn ngữ thường sử dụng gồm có:
- Phong cách ngôn ngữ báo chí
- Phong cách ngôn ngữ hành chính
- Phong cách ngôn ngữ khoa học
- Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật
- Phong cách ngôn ngữ chính luận
- Phong cách ngôn ngữ sinh hoạt
Khi hành văn, tác giả của bài văn có thể sử dụng rất nhiều phong cách ngôn ngữ khác nhau cho các đối tượng trong văn bản của mình. Tùy thuộc vào mục đích và hướng đi, người đọc sẽ nhận biết được các phong cách ngôn ngữ qua ngòi bút của tác giả.
Các dạng phong cách ngôn ngữ trong Văn học hiện nay
Các dạng phong cách ngôn ngữ thường gặp nhất
Các dạng phong cách ngôn ngữ phổ biến của văn học Việt Nam hiện nay được mô tả chi tiết:
Phong cách ngôn ngữ báo chí
Soạn văn phong cách ngôn ngữ báo chí là yêu cầu được rất nhiều giáo viên đưa ra cho học sinh. Vậy phong cách ngôn ngữ báo chí là gì?
Ngôn ngữ báo chí là một trong những ngôn ngữ dùng để thông báo tin tức đến cho độc giả bằng hình thức giọng nói thành dạng viết. Ngôn ngữ báo chí thường cung cấp tin tức thời sự trong nước và quốc tế, phản ánh đời sống hiện thực của dư luận quần chúng hoặc sự tiến bộ đi lên của xã hội. Ngôn ngữ báo chí thường được sử dụng phổ biến tại các đài truyền hình, các cơ quan báo chí. Chúng ta có thể xác định được một văn bản thuộc ngôn ngữ báo chí khi nó là bản tin, tiểu phẩm, phóng sự, quảng cáo, thư bạn đọc.
Từ ngữ sử dụng trong các văn bản mang phong cách ngôn ngữ báo chí thường phong phú, đa dạng về thể loại và đặc trưng. Các câu văn trong phong cách ngôn ngữ báo chí cũng thường là những câu nói ngắn gọn, mạch lạc, dễ hiểu và không gây hiểu lầm cho người đọc. Nhiều văn bản ngôn ngữ báo chí thường sử dụng các biện pháp tu từ để tăng hiệu quả diễn đạt cũng như thu hút người xem.
Thêm vào đó, việc xác định phong cách ngôn ngữ báo chí cũng dựa vào độ dài của văn bản. Các văn bản mang phong cách này thường có xu hướng độ dài không quá ba trang, có tính minh bạch cao, có mở đầu bài viết in đậm để người đọc dễ dàng nắm được bao quát nội dung mà người viết muốn chia sẻ.
Phong cách ngôn ngữ chính luận
Phong cách ngôn ngữ chính luận là gì?
Phong cách ngôn ngữ chính luận là một dạng ngôn ngữ được truyền khẩu bằng miệng hoặc các văn bản chính luận trong các hội thảo, hội nghị. Ngôn ngữ chính luận thường mang tính chất chính xác, thể hiện các yếu tố chính trị nhằm trình bày những bình luận, ý kiến về văn hoá, chính trị, xã hội, tư tưởng.
Hình thức thể hiện của phong cách ngôn ngữ chính luận như đã nói ở trên có thể tồn tại ở dạng nói và dạng viết. Mục đích của việc sử dụng ngôn ngữ chính luận để biểu đạt một quan điểm nhất định. Chính vì thế người sử dụng ngôn ngữ hoặc người tiếp nhận văn bản có thể nhận biết được phong cách ngôn ngữ chính luận thông qua các cách dưới đây.
Thông qua các bài viết ngày xưa ví dụ như: bài chiếu, bài cáo, bài hịch, thư pháp, biểu,… thông qua các văn bản ngày nay như là cương lĩnh chính trị, tuyên ngôn, lời kêu gọi, lời tuyên bố, các bài bình luận, các bài báo cáo, các bài xã luận, các bài phát biểu trong hội thảo, các hội nghị chính trị. Ngôn ngữ chính luận thường phải biểu đạt một cách chính xác, do người có vị trí quan trọng đảm nhiệm xây dựng, chuyển tải đến những người xung quanh.
Các vấn đề phân tích ở trên cũng là một trong những cách để bạn có thể nhận biết được phong cách ngôn ngữ chính luận. Và đây cũng là cơ sở để bạn phân biệt ngôn ngữ này với các dạng ngôn ngữ khác trong văn học Việt Nam.
Phong cách ngôn ngữ sinh hoạt
Phong cách ngôn ngữ sinh hoạt là dạng văn bản được sử dụng để trao đổi thông tin, tình cảm, cảm xúc giữa con người trong cuộc sống hằng ngày. Phong cách ngôn ngữ sinh hoạt tồn tại ở cả dạng nói và dặn viết. Trong chương trình ngữ văn phổ thông, soạn văn phong cách ngôn ngữ sinh hoạt thường được ra trong các đề thi. Ở dạng viết, ngôn ngữ sinh hoạt thường được bày tỏ thông qua các trang nhật ký, cuộc trò chuyện trên mạng xã hội, thứ từ, tin nhắn.
Phong cách ngôn ngữ sinh hoạt dùng trong trao đổi thông tin
Ngôn ngữ sinh hoạt thường mang tính phổ biến, nhẹ nhàng, dễ sử dụng và quen thuộc trong sinh hoạt hằng ngày, nó không mang tính nghi thức và hình thức cao. Bởi vậy tất cả chúng ta đều có thể dễ dàng sử dụng được phong cách ngôn ngữ sinh hoạt mà không gặp một trở ngại hay rào cản nào. Thêm vào đó ngôn ngữ sinh hoạt thường không bị giới hạn về thời gian và không gian. Khi triển khai ngôn ngữ sinh hoạt sẽ phụ thuộc vào hoàn cảnh giao tiếp và nhân vật giao tiếp để xử lý.
Văn học Việt Nam hiện nay có sử dụng ngôn ngữ sinh hoạt trong các bài trích hay đoạn hội thoại, lời đối đáp của các nhân vật để làm dẫn chứng phân tích một tác phẩm văn học nào đó.
||Xem thêm: Cách xác định các loại phương thức biểu đạt trong văn học
Phong cách ngôn ngữ khoa học
Ngôn ngữ khoa học là một dạng phong cách ngôn ngữ chuyên sâu, dùng để giao tiếp giữa các cá nhân làm việc trong công tác nghiên cứu khoa học, chuyên khảo sát, xây dựng các loại luận văn, tiểu luận chuyên ngành.
Hiện nay các văn bản khoa học được quy định gồm có: giáo trình, sách thiết kế bài dạy, sách giáo khoa. Nội dung phong cách ngôn ngữ khoa học thường được trình bày từ thấp đến cao, từ dễ đến khó, từ lý thuyết đến thực hành, từ khái quát đến cụ thể để người dùng có thể dễ dàng nắm bắt và học tập tiếp thu kiến thức.
Ngoài các văn bản khoa học phổ thông thì hiện nay còn có thêm các văn bản khoa học dạng báo chí, sách phổ biến khoa học kĩ thuật nhằm cung cấp cho người dùng những tài nguyên giá trị trí thức, giúp mọi người ứng dụng, vận dụng kiến thức đó vào trong thực tiễn cuộc sống dễ dàng hơn.
Tương tự như nhiều phong cách ngôn ngữ khác, phong cách ngôn ngữ khoa học cũng tồn tại ở hai dạng là dạng nói và dạng viết. Trong nhiều văn bản khoa học thường có những từ ngữ chuyên ngành đặc trưng khó hiểu. Nếu người đọc muốn hiểu chuyên sâu về những từ ngữ này thì nên tra từ điển.
Đặc trưng riêng của các văn bản khoa học là hoàn toàn sẽ không sử dụng một biện pháp tu từ nào. Các câu văn ở văn bản khoa học thường có tính khái quát, dễ hiểu, mạch lạc. Các câu văn liên kết chặt chẽ với nhau tạo thành một đơn vị thông tin hoàn chỉnh. Người đọc chỉ cần căn cứ vào câu văn và liên kết giữa các đoạn văn sẽ hiểu được ý muốn truyền tải của người viết. Thêm vào đó văn bản khoa học thường là những văn bản mang tính khô khan, không có chứa đựng tình cảm hay cảm xúc của con người. Đây là một dạng văn bản có tính chất khái quát, phi cá nhân.
Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật
Nhiều người, nhất là các bạn học sinh khi mới tiếp cận các phong cách ngôn ngữ thường đặt ra câu hỏi phong cách ngôn ngữ nghệ thuật là gì. Theo cách định nghĩa chính xác nhất thì ngôn ngữ nghệ thuật được sử dụng phổ biến trong những tác phẩm văn chương mang xu hướng lãng mạn, thỏa mãn nhu cầu thẩm mỹ của con người. Ngôn ngữ nghệ thuật sẽ được tổ chức, sắp xếp một cách cụ thể có trật tự, được lựa chọn từ những từ ngữ tinh hoa nhất, gọt giũa để đem lại được giá trị cũng như tính nghệ thuật cao.
Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật dùng rất nhiều biện pháp tu từ
Phạm vi của ngôn ngữ nghệ thuật được sử dụng nhiều nhất trong các văn bản tự sự, truyện ngắn, phê bình, hồi ký, tiểu thuyết, ca dao, thơ, kịch, chèo. Ngôn ngữ nghệ thuật cũng được kết hợp với nhiều ngôn ngữ khác để biểu thị trong lời nói hằng ngày, là phong cách được rất nhiều nhà văn yêu thích dùng để sáng tác trong văn chương.
Trong ngôn ngữ nghệ thuật, các biện pháp tu từ được sử dụng rất nhiều, liên tục biến hóa khôn lường để tạo hiệu ứng cho câu văn. Một số biện pháp tu từ thường xuyên được sử dụng ví dụ như: nhân hóa, so sánh, ẩn dụ, hoán dụ, điệp từ.
Ngôn ngữ nghệ thuật thường có tính đặc trưng riêng, mang đặc tính cá nhân và được lặp đi lặp lại trong phong cách hành văn của tác giả. Ngôn ngữ cũng biểu trưng về tính cá thể hóa thể hiện trong mọi lời nói của tác giả hằng ngày. Như vậy trong các đề văn phổ thông, nếu tìm hiểu phong cách ngôn ngữ của một bài thơ hay truyện ngắn, chúng ta sẽ thường trả lời và chỉ đích danh nó nằm trong ngôn ngữ nghệ thuật.
Phong cách ngôn ngữ hành chính
Ngôn ngữ hành chính là dạng ngôn ngữ thường được sử dụng trong các văn bản của nhà nước. Ngôn ngữ hành chính là công cụ giao tiếp giữa nhà nước và nhân dân cực kỳ hiệu quả. Nhờ có ngôn ngữ hành chính, người dân hiểu được chỉ thị của nhà nước, nhà nước hiểu được mong muốn của nhân dân. Phong cách ngôn ngữ hành chính được thể hiện trên các thông tư, nghị định, báo cáo, động từ, hợp đồng và có tính giá trị pháp lý cao.
Các văn bản bằng ngôn ngữ hành chính cũng đều có một cấu trúc nhất định. Có tính quy phạm cực kỳ cao đòi hỏi những người sử dụng phong cách ngôn ngữ này bắt buộc phải tuân theo. Các từ ngữ sử dụng trong văn bản là những từ có tính chất hành chính với tần số cao. Các câu văn thường dài, còn rất nhiều ý, được tách ra bằng dấu phẩy để người đọc dễ phân biệt.
Trong văn bản hành chính không được phép dùng các biện pháp tu từ tránh gây nhầm lẫn và hiểu lầm ý muốn của người đọc. Văn bản đề cao tính chính xác, hạn chế các từ ngữ vô nghĩa. Khi công bố một văn bản sử dụng phong cách ngôn ngữ hành chính thì không được tùy tiện hay xóa bỏ sửa chữa nội dung có trong đó. Người soạn thảo văn bản có phong cách ngôn ngữ hành chính cũng cần đảm bảo chính xác từng câu từ, không sai lỗi chính tả, vị trí chữ ký, thời gian, con dấu theo đúng tiêu chuẩn đã đề ra.
Nhận biết các văn bản có phong cách ngôn ngữ hành chính cực kỳ dễ dàng. Chỉ cần chúng ta bám sát các dấu hiệu mở đầu và kết thúc của văn bản là có thể xác định được. Đây là một trong những dạng ngôn ngữ trong văn học dễ xác định nhất hiện nay.
||Xem thêm: Phương châm hội thoại là gì? Các phương châm hội thoại, ví dụ
Nhận biết phong cách ngôn ngữ chính xác nhất khi hành văn
Chăm chỉ và có năng khiếu về văn học giúp bạn nhận biết đơn giản
Hiện nay, văn học Việt Nam đã xây dựng được rất nhiều dạng phong cách ngôn ngữ khác nhau, áp dụng vào từng hoàn cảnh riêng biệt. Tuy nhiên rất nhiều người khi học văn thường nhầm lẫn giữa các phong cách ngôn ngữ khác nhau. Vậy làm sao để nhận biết được các phong cách ngôn ngữ này? Chúng tôi có một số gợi ý cho người đọc:
- Trước khi xác định một văn bản thuộc phong cách ngôn ngữ nào thì bạn nên dành thời gian chú tâm đọc kỹ văn bản đó. Sau khi đọc qua nội dung, bạn đã có thể xác định được ngôn ngữ chính của văn bản rồi đó
- Dựa vào câu từ trong văn bản. Thường những văn bản có tính quy phạm cao, thuộc các phong cách ngôn ngữ đặc biệt sẽ sử dụng các từ ngữ chuyên ngành, các từ ngữ mang tính chất khoa học, các từ ngữ không gây hiểu lầm, không có nhiều biện pháp tu từ
- Nghiên cứu thật kỹ các khái niệm của từng phong cách ngôn ngữ khác nhau, ghi nhớ để có thể phân biệt một cách tốt nhất
- Tiếp xúc đa dạng với các dạng văn bản để mở rộng được khả năng nhận biết phong cách ngôn ngữ, mở rộng vốn từ của bản thân khi hành văn
Người ta thường nói rằng: “phong ba bão táp không bằng ngữ pháp Việt Nam”. Việc học tiếng Việt cũng như giỏi văn là một điều cực kỳ khó khăn và tốn thời gian. Ngoài ra cũng cần thêm một chút ít năng khiếu của bản thân và sự chăm chỉ rèn luyện học tập. Nắm vững các phong cách ngôn ngữ sẽ giúp bạn thành văn tốt hơn trong các bài thi cũng như xác định được rõ các câu hỏi trong các đề văn thi Trung học phổ thông những năm gần đây.
||Bài viết liên quan khác:
- Các Biện Pháp Tu Từ Thường Gặp Trong Ngữ Văn Thi THPT
- Thành Phần Phụ Chú Là Gì? Các Thành Phần Phụ Chú, Ví Dụ
- Trạng ngữ là gì? Tác dụng, cách phân biệt các loại trạng ngữ
- Điệp ngữ là gì? Điệp từ là gì? Tác dụng của điệp ngữ
- Tục Ngữ Là Gì? Phân Biệt Thành Ngữ, Tục Ngữ, Ca Dao
