Có lẽ ai trong chúng ta cũng từng nghe đến những câu nói như “đời là vô thường”, hoặc “cuộc sống vô thường”. Nhưng ý nghĩa thực sự của vô thường là gì? Tại sao người ta thường nói “cuộc sống vô thường, không ai biết trước được ngày mai” với những biểu hiện hơi u buồn trên khuôn mặt? Cùng hiểu hơn về vô thường và những khía cạnh của nó qua bài viết dưới đây nhé!
Nội dung bài viết
Vô thường?
“Vô thường” là một từ Hán Việt, có nghĩa là “không trường tồn”, “không chắc chắn” và “thay đổi” Trong triết học Đạo Phật, “vô thường” là một trong ba tính chất cơ bản của mọi hiện tượng trong thế gian theo Triết lý Tam pháp Ấn, bao gồm “vô thường”, “khổ” và “vô ngã”. Chính vì lý do này, “vô thường” thường được liên kết với các nguyên lý liên quan đến Phật giáo.
Vô thường là gì
Từ “vô” có nghĩa là “không” hoặc “không có thật”. Từ “thường” được hiểu trong ngữ cảnh của “trường tồn”, “bền vững”. Kết hợp với nhau, ta có thể hiểu “vô thường” một cách đơn giản là “không trường tồn”, “không bền vững”.
Hơn nữa, khái niệm vô thường cũng có mối liên hệ sâu sắc với học thuyết vô ngã. Nguyên nhân gây ra sự không thay đổi và không ổn định chính là do lòng tham sân si con người trong cuộc sống.
Một số khái niệm liên quan đến vô thường
Vô thường có một ý nghĩa vô cùng bao quát. Do đó, cũng có khá nhiều khái niệm liên quan đến chủ đề này.
Cuộc sống vô thường là gì?
Cuộc sống, được hiểu cách cơ bản là tổng thể về các hoạt động trong đời sống của con người hay xã hội. Cuộc sống vô thường là các hoạt động và sự kiện đang diễn ra quanh ta luôn thay đổi, biến đổi, không có điều gì duy trì nguyên vẹn như chúng ta thấy.
Cuộc sống vô thường nghĩa là gì
“Cuộc sống vô thường, nào ai dám tiên đoán ngày mai.” Con người không thể hoàn toàn kiểm soát những sự kiện theo ý muốn cá nhân. Luôn có những điều bất ngờ xuất hiện, có thể là tích cực, nhưng cũng có thể mang lại những thông tin không mong muốn.
>> Có thể bạn quan tâm: An yên là gì? Tâm an yên là gì? Cách sống một đời an yên
Mọi việc đều đến và rồi sẽ đi. Cuộc sống tiếp tục trôi đi theo pháp luật “vô thường” của nó. Cuộc sống con người luôn biến đổi không ngừng, không thể dự đoán trước. Không có gì bền vững mãi, không có gì luôn giữ nguyên. Chính vì thế, Phật luôn khẳng định rằng cuộc sống là biểu tượng cho sự vô thường hay còn gọi cuộc sống và vô thường hay đời là vô thường.
Tâm vô thường có nghĩa là gì?
Khái niệm “tâm vô thường” chỉ về sự biến đổi không ngừng của tâm thế, luôn dao động và thay đổi liên tục. Điều này ám chỉ rằng tâm trạng của mỗi người luôn tồn tại trạng thái cảm xúc đa chiều, có khi vui, có khi buồn, có khi giận dữ, hung hăng và đôi khi là trạng thái trầm ngâm suy tư. Những biến đổi nhanh chóng này trong cảm xúc của con người được coi là điều tất yếu.
Tâm vô thường
Bởi vì tâm niệm của con người thay đổi nhanh chóng, nó dễ dàng bị ảnh hưởng bởi các yếu tố ngoại cảnh, xã hội và sự tác động của môi trường xung quanh. Tâm vô thường cho thấy rằng tâm trạng có thể phụ thuộc vào những yếu tố này.
Thân vô thường có nghĩa là gì?
Chắc chắn mọi người đã nghe qua câu nói “Thân vô thường giữa chốn hồng trần”. Ý của câu nói này là không có gì tồn tại mãi mãi. Thân thể chúng ta được sinh ra, được hình thành từng giây, từng phút và dần dần kết thúc, tồn tại trong một dải thời gian nhất định, sau đó sẽ im lặng rời xa trong vô thức của cái chết.
Khoa học đã chứng minh rằng tế bào trong cơ thể con người luôn trải qua quá trình biến đổi không ngừng. Con người phát triển về thể chất và thân thể cũng sẽ dần lão hoá, tan biến vào vô hình. Không ai trong chúng ta có khả năng thoát ra khỏi sự chuỗi liên quan đến việc sinh, lão, bệnh, tử.
Thân vô thường giữa chốn hồng trần
Theo tư duy Phật giáo, thân thể của chúng ta mượn những duyên phận bên ngoài để tồn tại. Khi những duyên này cạn kiệt, thân xác sẽ tan rã. Khái niệm vô thường được hiểu qua việc nhận ra rằng chỉ khi nhận thức được sự biến đổi không ngừng, chúng ta mới thực sự hiểu rằng mình đang ở trong một trạng thái mơ hồ, tạm thời.
Thế sự vô thường có nghĩa là gì?
Thế sự vô thường mang ý nghĩa rằng cuộc đời của mỗi người luôn mang sự biến đổi vô tận. Tình hình, đối tượng, sự kiện và môi trường xã hội và tự nhiên xung quanh sẽ không ngừng thay đổi và biến chuyển.
>> Có thể bạn quan tâm: An nhiên là gì? Làm thế nào để có cuộc sống an nhiên tự tại?
Bởi vì cuộc sống có giới hạn, chúng ta cần nhận thức và đánh giá cao quyền sống của mình, nhằm tạo ra cuộc sống có ý nghĩa nhất. Hãy nỗ lực xây dựng một cuộc sống hạnh phúc, hãy tỏa sáng chính bản thân mình. Và hãy sống một cuộc sống không bị bó buộc bởi sự tức giận, sự lo lắng hay nỗi buồn.
Nhân vô thường có nghĩa là gì?
Chúng ta thường nhắc đến khái niệm “nhân sinh vô thường” hoặc “vô thường trong một kiếp nhân sinh”. Những từ này diễn đạt ý nghĩa rằng cuộc đời con người sẽ luôn trải qua sự thay đổi không ngừng. Chính bản chất của cuộc đời là vô thường nên mỗi người cần biết cách trân trọng hiện tại.
Tất cả những gì đang tồn tại trong cuộc đời này đều chỉ là tạm thời. Ví dụ, các sự kiện như họp mặt hoặc chia tay, gặp gỡ hoặc xa cách, đều là những biểu hiện tự nhiên của cuộc sống. Vì vậy, không nên quá để tâm vào những thứ có thể mất đi.
Nhân sinh vô thường
Nhân sinh vô thường đồng nghĩa với việc chúng ta không thể dự đoán trước những gì sẽ xảy ra. Do đó, chúng ta càng cần trân trọng mỗi khoảnh khắc hơn. Chúng ta cần biết cách sống sao cho có ích và mang ý nghĩa tốt nhất. Đừng bao giờ để cuộc đời trôi qua trong sự vô nghĩa.
Sống chết vô thường nghĩa là gì?
Vì cuộc sống và nhân sinh đều vô thường, do đó, quy luật này tác động lên sự sống và cái chết của con người. Nghĩa là cuộc sống của con người không thể duy trì mãi mãi, và cái chết có thể xuất hiện bất kỳ lúc nào.
Sự sống là vô cùng mong manh, bất kể là ở con người, động vật hay thực vật, tất cả đều đang nỗ lực để duy trì sự sống. Tuy nhiên, cái chết có thể đến không báo trước, đôi khi chỉ xảy ra trong một khoảnh khắc mà chúng ta không thể dự đoán.
Hoàn cảnh vô thường là gì?
Hoàn cảnh vô thường là hoàn cảnh, sự vật, tự nhiên, xã hội xung quanh mỗi con người chúng ta luôn luôn thay đổi không ngừng. Ví dụ về xã hội có sự thay đổi liên tục và thường xuyên từ sang đến hèn trong vận mệnh của mỗi con người hoặc sự phát triển về chế độ, lịch sử…Nó cũng giống như cây cối, núi non mãi mãi không thể trường tồn như thuở ban đầu.
Ý nghĩa của vô thường trong Phật Giáo
Trong Phật Giáo, “vô thường” là một thuật ngữ rất phổ biến và gần như tất cả phật tử đều quen thuộc. Con người chúng ta phải trải qua bốn giai đoạn mà chúng không thể thay đổi hoặc kiểm soát: Thành – Trụ – Hoại – Không, và Sinh – Lão – Bệnh – Tử.
Ý nghĩa của vô thường trong Phật Giáo
Quan niệm về vô thường trong Phật Giáo và Ấn Độ có sự khác biệt. Người tu theo Phật Giáo không bao giờ tin vào sự tồn tại vĩnh viễn, mà họ chứng kiến thông qua sự thay đổi. Do đó, Phật Giáo lan truyền quan niệm rằng tất cả mọi vật đều trải qua sự biến đổi.
Các vị Chư Phật và phật tử luôn tin rằng mọi thứ tồn tại trên thế gian sẽ dần suy tàn sau một khoảng thời gian. Vì thế, mọi người cần phải chấp nhận điều này như một quy luật tự nhiên.
Cuộc sống có thể được ví như một con sông, luôn chảy không ngừng và có sự liên kết chặt chẽ để duy trì dòng chảy. Dù từ điểm này đến điểm khác, sự thống nhất vẫn tồn tại. Đặc biệt, dòng sông ngày hôm nay sẽ không giống với dòng sông ngày hôm qua. Tương tự, cuộc sống cũng luôn thay đổi liên tục theo từng khoảnh khắc.
Lời Phật dạy về cuộc sống vô thường
Quan niệm về quán tâm vô thường trong Phật học được hình thành từ quan điểm tôn trọng giá trị nhân sinh của tôn giáo. Đây là một sự nhận thức về năm uẩn (sắc, thọ, tưởng, hành, thức), trong đó các hành động vô thường được coi là gắn liền với khổ đau. Kinh Tạp A-hàm, số 437, ghi nhận: “Vì tất cả các hành là pháp biến dịch, nên Ta nói hễ có sở thọ thì đều là khổ”.
Lời Phật dạy về cõi vô thường là gì?
Sự thọ trong trường hợp này ám chỉ đến cảm thọ và cảm giác của chúng ta. Trong ngữ cảnh này, có ba trạng thái: cảm thọ khổ, cảm thọ vui, và cảm thọ trung tính (không khổ không vui). Tất cả những trạng thái cảm thọ này đều vô thường, liên tục biến đổi.
Không ai luôn luôn vui hoặc khổ mãi. Cuộc sống của chúng ta trở thành một chuỗi dài, liên kết giữa niềm vui và nỗi buồn, xen lẫn giữa khổ đau và hạnh phúc. Tất cả những trạng thái này đều rời đi một cách yên tĩnh. Tâm trạng của chúng ta luôn thay đổi, trong khung thời gian của sát-na sinh diệt.
Do sự biến đổi không ngừng của sự vật, chúng không thể duy trì một tính cách đồng nhất tuyệt đối của nó. “Vô thường” do đó có thể hiểu là “vô ngã”. Từ góc độ thời gian, sự vật là vô thường; từ góc độ không gian, sự vật là vô ngã. “Vô thường” cũng mang nghĩa của “vô tướng” (còn được gọi là “Không”), vì thực tế của vạn hữu tự thoát ra khỏi mọi khái niệm và ngôn từ. Hơn nữa, “vô thường” cũng là khởi đầu của duyên, bởi vì vạn vật được sinh ra và tồn tại thông qua mối quan hệ nhân duyên. Kinh Tạp A-hàm ghi: “Sắc là vô thường”.
Ý nghĩa của vô thường trong cuộc sống
Vô thường mang đến ý nghĩa vô cùng quan trọng trong cuộc sống. Nó là nguồn sức mạnh giúp con người duy trì tâm hồn nhẹ nhàng, tinh thần mạnh mẽ để vượt qua mọi thử thách. Một số tầm quan trọng sâu xa của vô thường trong cuộc sống có thể được liệt kê như sau:
Nhân sinh là kiếp vô thường
- Quy luật vô thường giúp con người nhận thức rằng không gì tồn tại mãi mãi. Điều này thúc đẩy lòng bình tâm và khả năng thưởng thức sự hiện tại một cách trọn vẹn.
- Áp dụng quy luật vô thường vào cuộc sống giúp con người trở nên yên tĩnh và bình lặng hơn đáng kể.
- Hiểu biết rằng mọi thứ đều vô thường khiến cho những tình huống mất mát hay chia ly trở nên dễ chịu hơn, vì con người hiểu rằng không có gì là không thay đổi.
- Quy luật này giúp con người đánh giá và trân trọng những trải nghiệm đã trải qua hơn.
- Vô thường khuyến khích con người sống trong hiện tại và hướng tới tương lai với tinh thần nhiệt tình, đam mê và toàn tâm để tận hưởng cuộc đời.
Mỗi người cần hiểu và tuân theo quy luật vô thường. Điều này giúp bảo vệ tâm hồn khỏi tham ái và dục vọng, tránh bị lạc hướng trong vấn đề tầm thường và danh vọng. Hơn nữa, nó khích lệ tìm kiếm tâm hồn và hạnh phúc chân thật nhất.
Tóm lại, quy luật vô thường mang đến một sự hiểu biết quan trọng về cuộc sống và giúp con người sống thăng hoa và trân trọng mỗi khoảnh khắc.
Cách giác ngộ “vô thường” trong tâm thức của mỗi người
Cuộc sống bận rộn, hối hả, xô bồ, thường khiến con người ta theo đuổi những ảo tưởng, hư vinh tạm thời. Nhưng khi quay về, họ thấy thời gian đang trôi qua nhanh chóng, cuộc sống dần cạn kiệt. Tiền bạc, danh vọng ngoài kia trở thành hư không khi ta rời xa thế gian này.
Sống đẹp, sống vui giữa đời vô thường
Chính vì vậy, để bắt đầu sự giác ngộ về “vô thường”, điều quan trọng là hiểu rằng “Danh vọng vẻ vang chỉ là quá khứ, tiền tài, chức vụ chỉ là tạm thời với hiện tại.” Sức khỏe cá nhân là quan trọng nhất, đó là cuộc sống của ta trong tương lai. Từ đó, ta học cách quan tâm và chăm sóc cho bản thân mình.
Nhìn nhận cuộc sống với góc nhìn “vô thường” để thấm nhuần quy luật này, từ đó tránh tham, sân, si, không than thân trách phận, chuyện to hoá nhỏ, chuyện nhỏ hoá không bởi sung sướng và hạnh phúc trong cuộc đời tuỳ thuộc và sự thưởng thức nó ra sao. Thời gian sẽ là liều thuốc tốt nhất chữa lành mọi vết thương.
Hơn nữa, ta cần tạo thói quen tìm kiếm niềm vui trong cuộc sống. Lòng tốt, sự quan tâm và chia sẻ dựa trên giá trị đạo đức tốt sẽ tồn tại qua thời gian. Cho đi cũng chính là nhận lại, giúp đỡ người khác cũng là giúp đỡ chính bản thân.
Với những thông tin qua bài viết, chắc hẳn bạn đã hiểu hơn về vô thường là gì? Sự giác ngộ về “vô thường” giúp chúng ta trân trọng hiện tại, làm những gì mình thích và nỗ lực hoàn thiện bản thân. Cuộc sống ngắn ngủi, chúng ta cần sống sao cho xứng đáng.
